Кәсіби дискурс шеңберінде ұсынысты жүзеге асыру стратегиялары
2 3
Кілт сөздер:
коммуникация, сөйлеу жанрлары, сөйлеу регистрлері, вокативтер, кәсіби дискурс.Аңдатпа
Бұл мақала кәсіби дискурстың құрылымын зерделеуге арналып, сөйлеу коммуникациясының бір жанры, атап айтқанда, ұсыныс (бір нәрсе істеу ниеті), жанрының параметрлерін айқындауға бағытталған. Зерттеудің мақсаты – сөйлеу жанрлары туралы теориялық тұжырымдарды бұрын жүргізілген ғылыми еңбектер негізінде саралап, кәсіби коммуникацияда ерекше мәнге ие ұсыныс жанрының сипаттамалық белгілерін анықтау. Зерттеу шеңберінде ұсыныс жанрының құрылымдық және функционалдық ерекшеліктері талданып, кәсіби дискурста тиімді қарым-қатынасты қамтамасыз ететін мәнді сипаттамалары жүйеленеді.
Ғылыми және практикалық маңыздылығын сипаттай отырып, кәсіби дискурста (білім беру, қызмет көрсету, сауда саласы) этикалық нормаларды сақтау тиімді коммуникацияның маңызды шарты ретінде негізделеді.
Зерттеудің әдіснамалық негізі ретінде әдеби дереккөздерге талдау, коммуникативтік үдеріс қатысушыларына сауалнама жүргізу, үздіксіз іріктеу әдісімен тілдік материалдарды құрылымдық-талдамалық тәсілмен зерттеу, сондай-ақ кәсіби дискурста вокативтердің қолданылу жиілігін салыстырмалы-салғастырмалы талдау қарастырылды.
Жүргізілген зерттеу нәтижелері Ұсыныс стратегиясының табысты жүзеге асуына тілдік және мәдени құзыреттіліктің әсерін айқындап, лингвомәдениеттанымдық факторлардың рөлін негіздейді.
Зерттеудің құндылығы мәдениетаралық коммуникацияның ерекшеліктерін ескере отырып, кәсіби қатынаста этикалық нормаларды ұстанудың қажеттілігін дәлелдеуде көрінеді.
Аталмыш ғылыми еңбек лингвистика мен мәдениетаралық коммуникация теориясына өз үлесін қосып, кәсіби этиканың маңыздылығын жан-жақты көрсетеді.
Теориялық маңыздылығы – кәсіби дискурста ұсыныс жанрының рөлін ғылыми негіздеу мен оның құрылымын жүйелеуде көрінсе, практикалық маңыздылығы – вокативтерді орынды әрі нәзік қолдану арқылы ұсыныс стратегиясының тиімділігін арттыру тәсілдерін ұсынумен ерекшеленеді.
Алынған нәтижелер кәсіби сала мамандарына, лингвистерге, мәдениеттану пәні оқытушыларына және коммуникация мәселелерімен айналысатын өзге де зерттеушілер мен практиктерге пайдалы болмақ.
Әдебиеттер тізімі
СПИСОК ИСПОЛЬЗОВАННОЙ ЛИТЕРАТУРЫ
Кун Т. Структура научных революций. – М.: Издательство «Neoclassic», 2020. – 320 с.
Абдыгалиева Н.Н., Смағулова Г.Н. Мәдениетаралық қатысым: ілтипат бірліктерінің ерекшеліктері және лингвомәдени көзқарас (қазақ және ағылшын тілдері бойынша) // Ясауи университетінің хабаршысы. – 2024. – №131. – Б. 176–187. https://www.doi.org/10.47526/2024-1/2664-0686.15
Alekberova L.A., Tashkenova D.K. To the questions of the «Politeness» concept in the frame of communicative consciousness of Kazakhstan’ youth // Вестник Северо-Казахстанского университета имени М. Козыбаева. – 2020. – №1 (46). – Р. 146–151.
Paul Grice H. Logic and Conversation // Syntax and Semantics. – 1975. – Vol. 3, Speech Acts / ed. by Peter Cole and Jerry L. Morgan. – New York: Academic Press, 1975. – P. 41–58. [Electronic resource]. URL: https://www.sfu.ca/~jeffpell/Cogs300/GriceLogicConvers75.pdf (date of access 17.01.2025)
Geoffrey N. Leech. Principles of pragmatics. – London and New York: Longman, 1983. – 250 p. Published online by Cambridge University Press: 07 November 2008. [Electronic resource]. URL: https://www.cambridge.org/core/journals/studies-in-second-language-acquisition/article/principles-of- pragmatics-geoffrey-n-leech-london-and-new-york-longman-1983-pp-250/E045592CCCEFB4383D232790FADD71C9 (date of access 17.01.2025) 6. Бахтин М.М. Проблема речевых жанров // В кн.: Бахтин М.М. Собр. соч. – Т. 5. Работы 1940-1960 гг. – М.: Русские словари, 1996. – С. 159–206.
Туманова А.Б. Русский язык. Научный стиль речи: учебное пособие по практическому курсу русского языка (для студентов и специалистов нефтегазового профиля). – Алматы: КБТУ, 2013. – 153 с.
Шпербер Д., Уилсон Д. Релевантность // Новое в зарубежной лингвистике. – Вып. 23: Когнитивные аспекты языка. – М., 1988. – С. 212–233.
Бромлей Ю.В. Этнос и этнография. – М.: Издательство «Наука», 1973. – 142 с.
Амер Я. Стратегии и тактика диалога и переговоров // История и педагогика естествознания. – Вып. 1. – 2020. – С. 24–28.
Есперсен О. Философия грамматики = The philosophy of grammar / пер. с англ. В.В. Пассека и С.П. Сафроновой; под ред. и с предисл. Б.А. Ильиша. Изд. 3-е, стер. – М.: URSS, Ленанд, 2006. – 404 с.
REFERENCES
Kun T. Struktura nauchnyh revolıuci [Structure of scientific revolutions]. – M.: Izdatelstvo «Neoclassic», 2020. – 320 s. [in Russian]
Abdygalieva N.N., Smagulova G.N. Madenietaralyq qatysym: іltipat bіrlіkterіnіn erekshelіkterі zhane lingvomadeni kozqaras (qazaq zhane agylshyn tіlderі boiynsha) [Intercultural communication: features of politeness units and linguocultural approach (on Kazakh and English languages)] // Iasaui universitetіnіn habarshysy. – 2024. – №131. – B. 176–187. https://www.doi.org/10.47526/2024-1/2664-0686.15 [in Kazakh]
Alekberova L.A., Tashkenova D.K. To the questions of the «Politeness» concept in the frame of communicative consciousness of Kazakhstan’ youth // Vestnik Severo-Kazahstanskogo universiteta imeni M. Kozybaeva. – 2020. – №1 (46). – R. 146–151.
Paul Grice H. Logic and Conversation // Syntax and Semantics. – 1975. – Vol. 3, Speech Acts / ed. by Peter Cole and Jerry L. Morgan. – New York: Academic Press, 1975. – P. 41–58. [Electronic resource]. URL: https://www.sfu.ca/~jeffpell/Cogs300/GriceLogicConvers75.pdf (date of access 17.01.2025)
Geoffrey N. Leech. Principles of pragmatics. – London and New York: Longman, 1983. – 250 p. Published online by Cambridge University Press: 07 November 2008. [Electronic resource]. URL: https://www.cambridge.org/core/journals/studies-in-second-language-acquisition/article/principles-of-pragmatics-geoffrey-n-leech-london-and-new-york-longman-1983-pp-250/E045592CCCEFB4383D232790FADD71C9 (date of access 17.01.2025)
Bahtin M.M. Problema rechevyh zhanrov // V kn.: Bahtin M.M. Sobr. soch. – T. 5. Raboty 1940-1960 gg. [The problem of speech genres // In: Bakhtin M.M. Collected Works, vol. 5. Works of 1940-1960]. – M.: Russkie slovari, 1996. – S. 159–206. [in Russian]
Tumanova A.B. Russki iazyk. Nauchnyi stil rechi: uchebnoe posobie po prakticheskomu kursu russkogo iazyka (dlia studentov i specialistov neftegazovogo profilia) [Russian language. Scientific style of speech: a tutorial on the practical course of the Russian language (for students and specialists in the oil and gas industry)]. – Almaty: KBTU, 2013. – 153 s. [in Russian]
Shperber D., Uilson D. Relevantnost // Novoe v zarubezhnoi lingvistike. – Vyp. 23: Kognitivnye aspekty iazyka [Relevance // New in foreign linguistics. – Vol. 23: Cognitive aspects of language]. – M., 1988. – S. 212–233. [in Russian]
Bromlei Iu.V. Etnos i etnografia [Ethnicity and ethnography]. – M.: Izdatelstvo «Nauka», 1973. – 142 s. [in Russian]
Amer Ia. Strategii i taktika dialoga i peregovorov [Strategies and tactics of dialogue and negotiations] // Istoria i pedagogika estestvoznania. – Vyp. 1. – 2020. – S. 24–28. [in Russian]
Espersen O. Filosofia grammatiki = The philosophy of grammar [The philosophy of grammar] / per. s angl. V.V. Passeka i S.P. Safronovoi; pod red. i s predisl. B.A. Iliisha. Izd. 3-e, ster. – M.: URSS, Lenand, 2006. – 404 s. [in Russian]
