Жүсіпбек Аймауытұлы аудармалары: авторлар образы
2 11
Кілт сөздер:
Ж. Аймауытұлы, аударма, Алаш, қайта жазу, аударма стратегиясы, Лефевер.Аңдатпа
Бүгінде Жүсіпбек Аймауытұлының отызға жуық аудармасы белгілі болғанымен, кейбірінің түпнұсқа мәтіндері табылмаған. Табылған аудармалары бірнеше жұмыста лингвистикалық тұрғыда орыс тіліндегі мәтіндермен салыстырылып зерттелген. Дегенмен Жүсіпбек Аймауытұлының жай ғана аудармашы емес, саяси қайраткер екеніне байланысты, аудармалардағы «дәлсіздіктер» тек лингвистикалық тұрғыдан сараптау аясына сыймайды. Өйткені аударманы «дәл» немесе «қате» деп лингвистикалық бағалаулар мәтіндердегі өзгерістерді жан-жақты түсіндіруге қауқарсыз. Сондықтан да Ж. Аймауытұлының аудармаларын контексімен байланыстыра зерделейтін «Қайта жазу» теориясы тұрғысынан зерттеу аудармалардың әлеуметтік-саяси қырларын барынша ашуға мүмкіндік береді.
Аудармаларды талдау нәтижесінде, тұлғаның бейімдеу стратегиясын қандай мақсатта қолданғаны айқындалды. Стратегияның құрамдас бөліктері – таңдалған тақырыптар мен әдістері сипатталды. Осыған орай жұмыста, теория талабына сай, аударма мәтіндерді жинақтау, тақырыптар бойынша және әдістер бойынша кодтау және топтастыру қолданылды. Шыққан нәтижелер Ж. Аймауытұлының және сол кезеңдегі басқа да қайраткерлердің саяси көзқарастары білдірілген жұмыстарымен салыстырылды. Нәтижесінде, саяси қайраткердің аудармаларына байланысты жаңа пікірлер қалыптасты.
Әдебиеттер тізімі
СПИСОК ИСПОЛЬЗОВАННОЙ ЛИТЕРАТУРЫ
Жұмаш А. Джек Лондонның «Меңіреу мұнар» әңгімесінің аудармалары // Абай атындағы ҚазҰПУ Хабаршысы. Филология сериясы. – 2016. – № 2(56). – Б. 389–391.
Қазыбек Г. Аударма тәжірибесі. – Алматы: Қазақ университеті, 2009. – 215 б.
Төнкер А., Болат А. Джек Лондон шығармаларының қазақ тіліндегі көріністері // Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Хабаршысы. Филология сериясы. – 2019. – № 2(174). – Б. 275–279.
Жұмақаева Б.Д., Аманғалиева З.Т. Джек Лондонның «Киш туралы» әңгімесінің қазақ тіліндегі аударма нұсқалары // Абай атындағы ҚазҰПУ Хабаршысы. Филология сериясы. – 2016. – №2(56). – Б. 237–241.
Түсіпова Г.Б.Ағылшынтілді жазушылар әңгімелерін қазақ тіліне аудару тәжірибесі. – Павлодар: Ареал, 2012. – 145 б. 6. Аубәкірова Қ. ХХ ғасыр басындағы көркем аударма мәселелері. – Семей: Интеллект, 2020. – 160 б.
Lefevere A. Translation, Rewriting, and the Manipulation of Literary Fame. – London, New York: «Routledge», 1992. – 270 p.
Lefevere A. Why Waste Our Time on Rewrites? The Trouble with Interpretation and the Role of Rewriting in an Alternative Paradigm // In: T. Hermans, ed., The Manipulation of Literature. – New York: St-Martin’s Press. – P. 215–243.
Bassnett S., Lefevere A. Constructing Cultures. – Clevedon, Philadelphia: Multi Lingual Matters, 1998. – 220 p. 10. Gentzler E. Contemporary Translation Theories. – Clevedon: Multi Lingual Matters, 2001, – 285 p.
Lefevere A. Translation, Rewriting and the Manipulation of Literary Fame. – Shanghai: Shanghai Foreign Language Education Press, 2004. – 185 p.
Аймауытұлы Ж. Дәмелі // Парасат. – 1990. – №3–8. – Б. 4–16.
Чехов А. Бумажник // В кн.: А.П. Чехов. Полное собрание сочинений в 30 томах. Т. 3. – М.: Наука, 1983. – С. 83–87.
Аймауытұлы Ж. Күмәжнек // Кіт.: Жүсіпбек Аймауытұлы шығармаларының алты томдығы. Т. 3. – Алматы: Ел-шежіре, 2013. – Б. 179–181.
Аймауытұлы Ж. Бейшаралар // Кіт.: Алаш көсемсөзі: Абай журналы. Т.8. – Астана: Алаш-Орда, 2011. – Б. 223–227.
Аймауытұлы Ж. Молда Ирамидің кітап жазуға қалай кіріскені туралы. [Электрондық ресурс]. URL: https://adebiportal.kz/kz/news/view/11401 (қаралған күні 20.10.2021)
Бөкейхан Ә. Күн // Кіт.: Әлихан Бөкейхан шығармалары көптомдығы. Т.12. – Астана: Алашорда, 2018. – Б. 276–277.
Бөкейхан Ә. Луи Пастер // Кіт.: Әлихан Бөкейхан шығармалары көптомдығы. Т.11. – Астана: Алашорда, 2018. – Б. 323–325.
Дудоров П. Сказки муллы Ирамэ. – М.: Новая Москва, 1923. – 120 с.
Жұртбай Т. Әуезов және Алаш идеясы // Кіт.: Алаш және Әуезов. – Астана: Жазушы, 2007. – Б. 119–135. 21. Аймауытұлы Ж. Тұқым. [Электрондық ресурс]. URL: https://abai.kz/post/41551 (қаралған күні 20.10.2021)
Аймауытұлы Ж. Тау еліндегі оқиға. – Ташкент: Қазақстан мемлекет баспасының Күншығыс бөлімі, 1925. – 140 б.
Аққұлұлы C.Ж. Қазақ жерінің жоқшысы. Т.2. – Астана: Алашорда, 2017. – 475 б.
Аймауытұлы Ж. Аударма туралы // Қазақ әдебиеті. – 1989. – №1 (6 қаңтар). – Б. 4.
Аймауытұлы Ж. Балжан // Кіт.: Жүсіпбек Аймауытұлы шығармаларының алты томдығы. Т. 3. –Алматы: Ел-шежіре, 2013. – Б. 284–289.
Аймауытұлы Ж. Мұрданың өлімі // Кіт.: Жүсіпбек Аймауытұлы шығармаларының алты томдығы. Т. 3. – Алматы: Ел-шежіре, 2013. – Б. 363–374.
Охрименко П. Гордячка Яхде // В кн.: Цыганские и татарские рассказы. – М.: Н.А. Столяр, 1926. – C. 183–204.
Аймауытұлы Ж. Өрбике // Кіт.: Жүсіпбек Аймауытұлы шығармаларының алты томдығы. Т. 3. – Алматы: Ел-шежіре, 2013. – Б. 271–284.
Охрименко П. Закон не знающих закона // В кн.: Дочь укратителя. – М.: Н.А. Столяр, 1926. – C. 109–134.
Аймауытұлы Ж. Заң білместің зары // Кіт.: Жүсіпбек Аймауытұлы шығармаларының алты томдығы. Т. 3. – Алматы: Ел-шежіре, 2013. – Б. 338–353.
Охрименко П. Семя // В кн.: Цыганские и татарские рассказы. – М.: Н.А. Столяр, 1926. – C. 31–54.
Тұрысбек Р. Тарих, таным, тағылым. – Астана: Astana building, 2008. – 300 б.
Исмакова А. Казахская художественная проза: Поэтика, жанр, стиль (начало ХХ века и современность). – Алматы: Ғылым, 1998. – 392 c. 34. Нұргали Р. Қазақ әдебиетінің алтын ғасыры. – Астана: Күлтегін, 2002. – 398 б. REFERENCES
Zhumash A. Dzhek Londonnyn «Menіreu munar» angіmesіnіn audarmalary [Translations of Jack London's story “The Tower Of The Mole”] // Abai atyndagy QazUPU Habarshysy. Filologia seriasy. – 2016. – № 2(56). – B. 389–391. [in Kazakh]
Qazybek G. Audarma tazhіribesі [Translation experience]. – Almaty: Qazaq universitetі, 2009. – 215 b. [in Kazakh]
Tonker A., Bolat A. Dzhek London shygarmalarynyn qazaq tіlіndegі korіnіsterі [Views of Jack London's works in Kazakh] // Al-Farabi atyndagy QazUU Habarshysy. Filologia seriasy. – 2019. – № 2(174). – B. 275–279. [in Kazakh]
Zhumaqaeva B.D., Amangalieva Z.T. Dzhek Londonnyn «Kish turaly» angіmesіnіn qazaq tіlіndegі audarma nusqalary [Translation versions of Jack London's story “About Kish” in Kazakh] // Abai atyndagy QazUPU Habarshysy. Filologia seriasy. – 2016. – №2(56). – B. 237–241. [in Kazakh]
Tusіpova G.B. Agylshyntіldі zhazushylar angіmelerіn qazaq tіlіne audaru tazhіribesі [Experience in translating stories of English-speaking writers into Kazakh]. – Pavlodar: Areal, 2012. – 145 b. [in Kazakh]
Aubakіrova Q. XX gasyr basyndagy korkem audarma maselelerі [Problems of literary translation at the beginning of the XX century]. – Semei: Intellekt, 2020. – 160 b. [in Kazakh]
Lefevere A. Translation, Rewriting, and the Manipulation of Literary Fame. – London, New York: «Routledge», 1992. – 270 p.
Lefevere A. Why Waste Our Time on Rewrites? The Trouble with Interpretation and the Role of Rewriting in an Alternative Paradigm // In: T. Hermans, ed., The Manipulation of Literature. – New York: St-Martin’s Press. – P. 215–243.
Bassnett S., Lefevere A. Constructing Cultures. – Clevedon, Philadelphia: Multi Lingual Matters, 1998. – 220 p.
Gentzler E. Contemporary Translation Theories. – Clevedon: Multi Lingual Matters, 2001, – 285 p.
Lefevere A. Translation, Rewriting and the Manipulation of Literary Fame. – Shanghai: Shanghai Foreign Language Education Press, 2004. – 185 p.
Aimauytuly Zh. Damelі [Damelі] // Parasat. – 1990. – №3–8. – B. 4–16. [in Kazakh]
Chehov A. Bumazhnik // V kn.: A.P. Chehov. Polnoe sobranie sochineniy v 30 tomah. T. 3 [The Wallet // In: A.P. Chekhov. Complete works in 30 volumes. Vol. 3]. – M.: Nauka, 1983. – S. 83–87. [in Russian]
Aimauytuly Zh. Kumazhnek // Kіt.: Zhusіpbek Aimauytuly shygarmalarynyn alty tomdygy. T. 3 [The Wallet // In: Six volumes of the works of zhusupbek Aimauytovich. Vol.3]. – Almaty: El-shezhіre, 2013. – B. 179–181. [in Kazakh]
Aimauytuly Zh. Beisharalar // Kіt.: Alash kosemsozі: Abai zhurnaly. T.8 [Poor People // In: Alash leadersword: Journal of Abay. T. 8]. – Astana: Alash-Orda, 2011. – B. 223–227. [in Kazakh]
Aimauytuly Zh. Molda Iramidіn kіtap zhazuga qalai kіrіskenі turaly [About how Mullah Irami started writing a book]. [Electronic resource]. URL: https://adebiportal.kz/kz/news/view/11401 (date of access 20.10.2021) [in Kazakh]
Bokeihan A. Kun // Kіt.: Alihan Bokeihan shygarmalary koptomdygy. T.12 [Sun // In: Multi-volume of works of Alikhan Bukeikhan. Vol. 12]. – Astana: Alashorda, 2018. – B. 276–277. [in Kazakh]
Bokeihan A. Lui Paster // Kіt.: Alihan Bokeihan shygarmalary koptomdygy. T.11 [Louis Pasteur // In: Multi-volume of works by Alikhan Bukeikhan. T. 11]. – Astana: Alashorda, 2018. – B. 323–325. [in Kazakh]
Dudorov P. Skazki mully Irame [The Tales of Mullah Irame]. – M.: Novaia Moskva, 1923. – 120 s. [in Russian]
Zhurtbai T. Auezov zhane Alash ideiasy // Kіt.: Alash zhane Auezov [Auezov and the idea of Alash // In: Alash and Auezov]. – Astana: Zhazushy, 2007. – B. 119–135. [in Kazakh]
Aimauytuly Zh. Tuqym [Seeds]. [Electronic resource]. URL: https://abai.kz/post/41551 (date of access 20.10.2021) [in Kazakh]
Aimauytuly Zh. Tau elіndegі oqiga [Mountain country incident]. – Tashkent: Qazaqstan memleket baspasynyn Kunshygys bolіmі, 1925. – 140 b. [in Kazakh] 23. Aqqululy C.Zh. Qazaq zherіnіn zhoqshysy. T.2 [The Seeker of the Kazakh land. Vol. 2]. – Astana: Alashorda, 2017. – 475 b. [in Kazakh]
Aimauytuly Zh. Audarma turaly [About the translation] // Qazaq adebietі. – 1989. – №1 (6 qantar). – B. 4. [in Kazakh]
Aimauytuly Zh. Balzhan // Kіt.: Zhusіpbek Aimauytuly shygarmalarynyn alty tomdygy. T. 3 [Balzhan // In: Six volumes of the works of Zhusupbek Aimauytuly. T. 3]. –Almaty: El-shezhіre, 2013. – B. 284–289. [in Kazakh]
Aimauytuly Zh. Murdanyn olіmі // Kіt.: Zhusіpbek Aimauytuly shygarmalarynyn alty tomdygy. T. 3 [Death of Murda // In: Six volumes of the works of Zhusupbek Aimauytuly. T. 3]. – Almaty: El-shezhіre, 2013. – B. 363–374. [in Kazakh]
Ohrimenko P. Gordiachka Iahde // V kn.: Cyganskie i tatarskie rasskazy [The Proud Yahde // In: Gypsy and Tatar Stories]. – M.: N.A. Stoliar, 1926. – C. 183–204. [in Russian]
Aimauytuly Zh. Orbike // Kіt.: Zhusіpbek Aimauytuly shygarmalarynyn alty tomdygy. T. 3 [Orbike // In: Six volumes of the works of Zhusupbek Aimauytuly. T. 3]. – Almaty: El-shezhіre, 2013. – B. 271–284. [in Kazakh]
Ohrimenko P. Zakon ne znaiushih zakona // V kn.: Doch ukratitelia [The Law of those who do not know the Law // In: The Thief's Daughter]. – M.: N.A. Stoliar, 1926. – C. 109–134. [in Russian]
Aimauytuly Zh. Zaң bіlmestіn zary // Kіt.: Zhusіpbek Aimauytuly shygarmalarynyn alty tomdygy. T. 3 [The cry of ignorance of the law // In: Six volumes of the works of Zhusupbek Aimauytuly. T. 3]. – Almaty: El-shezhіre, 2013. – B. 338–353. [in Kazakh]
Ohrimenko P. Semia // V kn.: Cyganskie i tatarskie rasskazy [Seeds // In: Gypsy and Tatar Stories]. – M.: N.A. Stoliar, 1926. – C. 31–54. [in Russian]
Turysbek R. Tarih, tanym, tagylym [History, knowledge, teaching]. – Astana: Astana building, 2008. – 300 b. [in Kazakh]
Ismakova A. Kazahskaia hudozhestvennaia proza: Poetika, zhanr, stil (nachalo XX veka i sovremennost) [Kazakh fiction: Poetics, genre, style (early twentieth century and modernity)]. – Almaty: Gylym, 1998. – 392 c. [in Russian]
Nurgali R. Qazaq adebietіnіn altyn gasyry [Golden age of Kazakh literature]. – Astana: Kultegіn, 2002. – 398 b. [in Kazakh]
