СЕЙФ САРАИДІҢ «ГҮЛІСТАН БИТ-ТҮРКИ» ЖАЗБА ЕСКЕРТКІШІ МӘТІНІНЕ ЛИНГВОТЕКСТОЛОГИЯЛЫҚ ТАЛДАУ
0 1
Кілт сөздер:
жазба ескерткіш, лингвотекстология, қолжазба, аударма, парсы тілі, қыпшақ тілі, лексика.Аңдатпа
Бүгінгі таңда ортағасыр жазба мұраларының қыпшақ диалектілеріне қатыстылығын дәлелдеу үшін тек фонетикалық, грамматикалық тұрғыдан емес, лингвотекстологиялық тұрғыдан зерттеу маңызды. Мақалада зерттеу нысанымызға алып отырған XIV ғасырда жазылған Сейф Сараидың «Гүлістан бит-түрки» жазба ескерткішінің қыпшақ тіліне, оның ішінде қазақ тіліне қаншалықты қатыстылығын, авторлық қолданысын нақтылау үшін оның парсы тілінде жазылған нұсқасымен де талдауды қажет етеді. Осыған орай мақаланың мақсаты – Алтын Орда дәуірінде жазылған Сейф Сараидің «Гүлістан бит-түрки» жазба ескерткіш мәтініне лингвотекстологиялық талдау жасау. Мақалада Сейф Сараидің «Гүлістан бит-түрки» жазба ескерткіші парсы тілінде жазылған Шейх Муслихаддин Сағди Ширазидің «Гүлістан» шығармасы мәтінімен салыстырылады. Атап айтқанда, ұқсастықтары мен айырмашылықтары талданады; тәржіма жасау барысында автордың негізге алған ұстанымдары мен өзіндік стилі айқындалады; Сейф Сараидің авторлық қолданысы нақтыланады; қыпшақ тіліне қатысты лексикалық бірліктер айқындалады; кейбір лексикалық бірліктердің қолдану себептері талданады.
Сейф Сараидің «Гүлістан бит-түрки» жазба ескерткіші тілін қыпшақ диалектілеріне қатыстылығын дәлелдеу мақсатында сипаттамалы, лингвотекстологиялық, тарихи-салыстырмалы, лингвостатистикалық әдістер пайдаланылды.
Зерттеу жұмысының практикалық мәні түркітану, текстология салаларына қатысты мәселелерді нақтылауда, айқындауда көрінеді.
Әдебиеттер тізімі
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Oğuz Ergene. Sadî Gülistan Tercümesi / çeviren: Sibîcâbî. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2017. – 992 s. 2. Mahmud bin Kadı-i Mahmûd b. Kâdî-i Manyas. Gülistan Tercümesi. – İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2019. – 552 s.
Гюлистан (Цветник роз). Творение шейха Саади Ширази / пер. И. Холмогорова. – Астрахань, 1912. – 93 c.
Старостин А., Алиев Р. Саади. Гулистан. – М.: Государственное издательство художественной литературы, 1957. – 325 с.
Алиева Р. Са'ди. Гулистан. – М.: Издательство восточной литературы, 1959. – 716 с.
Әлiмбаев М. Сағди. Гүлстан. – Алматы: Жазушы, 1991. – 272 б.
Aptalla B.T. Seyf Sarayı'nın Gülistan Tercümesini gözden geçiriş // Türk Dili Araştirmalari Yıllığı. – Ankara, 1955. – S. 73–98.
Наджип Э.Н. Кыпчако-огузский литературный язык мамлюкского Египта. XIV века: Автореф. ... док. филол. наук. – М., 1965. – 94 с.
Наджип Э. Тюкоязычный памятник XIV века Сейфа Сараи и его язык. – Алма-ата: Наука, 1975. – 301 с.
Фазылов Э.И. Староузбекский язык. Хорезмийские памятники ХІV в. – Ташкент: ФАН, 1971. – 778 c.
Bodrogligeti А. A fourteenth century Turkic translation of Sadi’s Gulistan (Seyf-I Sarayi’s Gulistan bi’t – turki). – Budapest: Akademiai Kiado, 1969. – 450 p.
Миннегулов X.Ю. Переводы и оригинальные произведения Саифа Сараи: Автореф. ... канд. филол. наук. – Казань, 1972. – 31 с. 13. Усманов Х., Максудова З. Гулистан бит-тюрки Сейфа Сараи / науч. ред. Г.Г. Зайнуллин; Каллиграфист Р.М. Кадыров. – Казань: Изд-во Казанского университета, 1980. – 137 с. 14. Karamanloğlu F. Gülistan tercümesi. – Istanbul: Devlet kıtapları, 1978. – 404 s. 15. Мурзагулова З.Г. Суфийское идейно-эстетическое содержание произведения Сайфа Сараи «Гулистан бит-тюрки». Творческое и научное наследие Ризаитдина Фахретдинова: духовная взаимосвязь традиций. – Уфа: Национальная библиотека им. А.З. Валиди, 2024. – 192 c.
REFERENCES
Oğuz Ergene. Sadî Gülistan Tercümesi [Sadi Gulistan Translation] / çeviren: Sibîcâbî. – Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2017. – 992 s. [in Turkish]
Mahmud bin Kadı-i Mahmûd b. Kâdî-i Manyas. Gülistan Tercümesi [Translation of Gulistan]. – İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2019. – 552 s. [in Turkish]
Giulistan (Cvetnik roz). Tvorenie sheiha Saadi Shirazi [Gulistan (Rose garden). The creation of Sheikh Saadi Shirazi] / per. I. Holmogorova. – Astrahan, 1912. – 93 c. [in Russian]
Starostin A., Aliev R. Saadi. Gulistan [Saadi. Gulistan]. – M.: Gosudarstvennoe izdatelstvo hudozhestvennoi literatury, 1957. – 325 s. [in Russian]
Alieva R. Sa'di. Gulistan [Saadi. Gulistan]. – M.: Izdatelstvo vostochnoi literatury, 1959. – 716 s. [in Russian]
Alimbaev M. Sagdi. Gulstan [Saadi. Gulistan]. – Almaty: Zhazushy, 1991. – 272 b.
Aptalla B.T. Seyf Sarayı'nın Gülistan Tercümesini gözden geçiriş [Review of the Gulistan Translation of the Seif Palace] // Türk Dili Araştirmalari Yıllığı. – Ankara, 1955. – S. 73–98. [in Turkish] 8. Nadzhip E.N. Kypchako-oguzskiy literaturnyi iazyk mamliukskogo Egipta. XIV veka: Avtoref. ... dok. filol. nauk. [The Kipchak-Oguz literary language of Mamluk Egypt. XIV century: Abstract]. – M., 1965. – 94 s. [in Russian]
Nadzhip E. Tiukoiazychnyi pamiatnik XIV veka Seifa Sarai i ego iazyk [14th century Turkic-speaking monument of Seifa Sarai and its language]. – Alma-ata: Nauka, 1975. – 301 s. [in Russian]
Fazylov E.I. Starouzbekskiy iazyk. Horezmiyskie pamiatniki XІV v. [The Old Uzbek language. Khorezmian monuments of the 19th century]. – Tashkent: FAN, 1971. – 778 c. [in Russian]
Bodrogligeti A. A fourteenth century Turkic translation of Sadi’s Gulistan (Seyf-I Sarayi’s Gulistan bit – turki). – Budapest: Akademiai Kiado, 1969. – 450 p.
Minnegulov H.Iu. Perevody i originalnye proizvedenia Saifa Sarai: Avtoref. ... kand. filol. nauk. [Translations and original works by Saif Sarai: Abstract]. – Kazan, 1972. – 31 s. [in Russian]
Usmanov H., Maksudova Z. Gulistan bit-tiurki Seifa Sarai [Gulistan bit-Turki of Seif Sarai] / nauch. red. G.G. Zainullin; Kalligrafist R.M. Kadyrov. – Kazan: Izd-vo Kazanskogo universiteta, 1980. – 137 s. [in Russian]
Karamanloğlu F. Gülistan tercümesi [Translation of Gulistan]. – Istanbul: Devlet kıtapları, 1978. – 404 s. [in Turkish]
Murzagulova Z.G. Sufiyskoe ideino-esteticheskoe soderzhanie proizvedenia Saifa Sarai «Gulistan bit-tiurki». Tvorcheskoe i nauchnoe nasledie Rizaitdina Fahretdinova: duhovnaia vzaimosviaz tradiciy [The Sufi ideological and aesthetic content of Sayf Sarai's work “Gulistan bit-Turki”. Creative and scientific heritage of Rizaetdin Fahretdinov: the spiritual interrelation of traditions]. – Ufa: Nacionalnaia biblioteka im. A.Z. Validi, 2024. – 192 c. [in Russian]
