ОҒЫЗ ДӘУІРІНДЕГІ ӘДЕБИЕТТІҢ ТӘРБИЕЛІК МӘНІ
0 1
Кілт сөздер:
ежелгі дәуір әдебиеті, Қорқыт ата, жыр, Оғыз қаған, тәрбие.Аңдатпа
Мақалада ежелгі дәуір әдебиетінің өзегі болып саналатын оғыз дәуіріндегі әдебиетке шолу жасалды. Сондай-ақ, түркі халықтарының ортақ әдеби жәдігері болып саналатын «Қорқыт ата кітабының» жариялануы мен зерттелуі туралы еңбектер жан-жақты қарастырылды. Осыған дейінгі «Қорқыт ата кітабының» соңғы нұсқасына байланысты жазылған еңбектерден Қорқыттың тәлім-тәрбиелік мәні зор жырлары туралы жазылған зерттеулерге баса мән беріліп, оларға дәйексөз бен сілтемелер келтірілді. Мырзатай Жолдасбеков пен Гүлім Шадиеваның қазақшаландыруымен жарық көрген «Қорқыт ата кітабы» (Дрезден нұсқасының транскрипциясы, қазақша жаңашаланған мәтіні, сөздігі) туралы қысқаша мәлімет берілді. Осы еңбек аясында жарық көрген отандық және шетелдік зерттеушілердің құнды ой-пікірлері сараланды. Алма Қыраубайқызы мен Немат Келімбетовтың «Ежелгі дәуір әдебиеті» туралы жазылған оқулықтары назарға алынып, шағын шолу жасалды. «Қорқыт ата кітабындағы» жырларға, дәлірек айтқанда, «Тоқа баласы ержүрек Темірұл», «Қазанбектің ауылын жау шапқаны туралы жыр», «Төбекөз дәуді өлтірген Бисат батыр» және «Алып Бамсы» жырларына тоқталып, ондағы батырлардың ерлік істеріне сараптаулар жүргізілді. Сонымен қатар, «Оғыз қаған жыры» туралы зерттеу еңбектеріне сүйеніп, ұлт болашағы мен ұрпақ тәрбиесіне тигізер пайдасына сараптаулар жасалды. «Оғыз қаған жырын» зерттеуші ғалымдардың еңбектеріне ұлт мұрасын зерттеушілер ретінде талдаулар жасалды.
Әдебиеттер тізімі
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Иманбаева С.Т. Академик Немат Келімбетовтің Қазақстан педагогика ғылымының дамуына қосқан үлесі // Ясауи университетінің хабаршысы. – 2020. – №1. – Б. 140–150. https://doi.org/10.47526/2020/2664-0686.043
Алкая Э. Қазақ тілінде жаңашаланған «Қорқыт ата кітабы» // Turkic Studies Journal. – 2020. – №3. Volume 2. – Б. 91–95.
Нұриман Б.Т., Маулен М.Е. «Қорқыт ата кітабы» үшінші нұсқасының ерекшелігі // Еуразия гуманитарлық институтының хабаршысы. – 2022. – №2. – Б. 69–77.
Ercilasun A.B. Dede Korkut Kitabı’nın Yeni Nüshası Ve Üzerindeki Yayınlar // Milli Folklor. – 2019. – Vol. 16, №123. – S. 5–22.
Жолдасбеков М., Шадиева Г. Қорқыт ата кітабы (Дрезден нұсқасының транскрипциясы, қазақша жаңашаланған мәтіні, сөздігі). – Астана: Күлтегін, 2019. – 688 б.
Қыраубайқызы А. Ежелгі әдебиет. – Алматы: Әл-Фараби, 1996. – 130 б.
Келімбетов Н. Түркі халықтарының әдеби жәдігерліктері. – Алматы: Раритет, 2011. – 432 б.
Ташқараева Ә.М., Кумеков Б.Е. «Шежіре-и-таракиме» шығармасындағы ауызша тарих дәстүрі: деректемелік талдау және тәпсірлеу мәселелері // Отан тарихы. – 2022. – №4 (100). – Б. 5–15.
Малбақұлы М. Саңлақ ғалым // Тілтаным. – 2021. – №1. – Б. 37–43.
Мамедова Ш.Н. Фольклорно-мифологическое происхождение «Коркыт-ата» и его трансформация в «Китаби-деде Коркуд» // Эпосоведение. – 2022. – №1. – C. 18–33.
REFERENCES
Imanbaeva S.T. Akademik Nemat Kelіmbetovtіn Qazaqstan pedagogika gylymynyn damuyna qosqan ulesі [Academician Nemat Kelimbetov's contribution to the development of Kazakhstan's pedagogic science] // Iasaui universitetіnіn habarshysy. – 2020. – №1. – B. 140–150. https://doi.org/10.47526/2020/2664-0686.043 [in Kazakh]
Alkaia E. Qazaq tіlіnde janashalangan «Qorqyt ata kіtaby» [“Korkyt ata book” updated in Kazakh] // Turkic Studies Journal. – 2020. – №3. Volume 2. – B. 91–95. [in Kazakh]
Nuriman B.T., Maulen M.E. «Qorqyt ata kіtaby» ushіnshі nusqasynyn erekshelіgі [The feature of the third edition of “dede Korkut book”] // Eurazia gumanitarlyq institutynyn habarshysy. – 2022. – №2. – B. 69–77. [in Kazakh]
Ercilasun A.B. Dede Korkut Kitabı’nın Yeni Nushası Ve Uzerindeki Yaiynlar [New Copy of Dede Korkut Book and Publications] // Milli Folklor. – 2019. – Vol. 16, №123. – S. 5–22 [in Turkish]
Joldasbekov M., Shadieva G. Qorqyt ata kіtaby (Drezden nusqasynyn transkripciasy, qazaqsha janashalangan matіnі, sozdіgі) [“The Book of Korkyt Ata” (transcription of the Dresden version, updated Kazakh text, dictionary)]. – Astana: Kultegіn, 2019. – 688 b. [in Kazakh]
Qyraubaiqyzy A. Ejelgі adebiet [Ancient literature]. – Almaty: Al-Farabi, 1996. – 130 b. [in Kazakh]
Kelіmbetov N. Turkі halyqtarynyn adebi jadіgerlіkterі [Literary relics of the Turkic peoples]. – Almaty: Raritet, 2011. – 432 b. [in Kazakh]
Tashqaraeva A.M., Kumekov B.E. «Shejіre-i-tarakime» shygarmasyndagy auyzsha tarih dasturі: derektemelіk taldau jane tapsіrleu maselelerі [The tradition of oral history in the work “Shezhire-i-tarakime”: issues of documentary analysis and interpretation] // Otan tarihy. – 2022. – №4 (100). – B. 5–15. [in Kazakh]
Malbaquly M. Sanlaq galym [Foolish scientist] // Tіltanym. – 2021. – №1. – B. 37–43. [in Kazakh]
Mamedova Sh.N. Folklorno-mifologicheskoe proishojdenie «Korkyt-ata» i ego transformacia v «Kitabi-dede Korkud» [Folk-mythological origin of “Korkyt-ata” and ego transformation in “Kitabi-dede Korkud”] // Eposovedenie. – 2022. – №1. – C. 18–33. [in Russian]
