ҚАЗІРГІ ҚАЗАҚ ПОЭЗИЯ ЖАНРЫНДАҒЫ ПСИХОЛОГИЗМ КӨРІНІСІ
0 2
Кілт сөздер:
психологизм, поэзия, сенсорлық қабылдау, көркемдік деталь, әдебиет.Аңдатпа
Бұл мақалада қазіргі қазақ поэзиясындағы психологизм көрінісі туралы баяндалады. Поэзия жанры әдебиеттің лирикаға толы, автордың ішкі тебіренісі мен сезім күйін көрсететін ерекше түрі. Бүгінгі таңда әдебиетті өзге де іргелі ғылымдармен салыстырып зерттеу сөз өнерінің ажарын аша түскендей. Сол себепті мақалада авторлар қазіргі қазақ поэзиясындағы ізденістер, оның ішінде психологизммен байланысын қарастыруға тырысады. Қазіргі белгілі лирик ақындар Тыныштықбек Әбдікәкімұлының, Ақберен Елгезектің поээзиясы нысанаға алынды. Өлеңді оқи отырып, астарында жатқан мағынасын, ақынның көңіл-күйін, психологиялық әсерін, сезімін, өкініші мен күйінішін, қуанышы мен жұбанышын ашып көрсетуге ден қойылды. Әлемнің бірінші ұстазы Аристотельдің «Сенсорлық қабылдау» атты тұжырымы, психоаналитик, психология ілімдерінің негізін қалауға үлесін қосқан ғалым З. Фрейдтің бірқатар ойлары, Л.Я. Гинзбургтің «психологизм» терминіне байланысты тұжырымы, Шеллиинг, А. Буров, С.П. Белокурованың да зерделі ойы мен отандық ғалымдар Б. Майтанов, Т. Рахымжанов, А. Таңжарықова, т.б. ғалымдардың зерттеу еңбектері жұмыстың мақсатын орындауға әсер етті. Қазіргі қазақ поэзиясындағы психологизмдік көріністерді ашу өзекті саналатындықтан, қазіргі қазақ әдебиетінің белгілі ақындары Т. Әбдікәкімов, А. Елгезек поэзиясындағы психологизм зерттеудің нысанасы етіп алынды.
Әдебиеттер тізімі
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Гинзбург Л.О. О психологической прозе. – М.: Интрада, 1999. – 213 б.
Фрейд З. Я и оно // Избранное. – М.: Эксмо, 2017. – 160 с.
Аристотель. Сочинения в 4-х томах. Т.2. – М.: Мысль, 1976. – 373 с.
Рахымжанов Т. Романның көркемдік әлемі. – Алматы: Рауан, 1997. – 221 б.
Выготский Л.С. Психология искусства. – М.: Педагогика, 1987. – 318 с.
Буров А. Эстетическая сущность искусства. – М.: Искусство, 1956. – 261 с.
Таңжарықова А. Қазақ прозасындағы этнографиялық және фольклорлық сарындар. – Алматы: Үш Қиян, 2012. – 360 б.
Әуезов М. Шығармалар. 12 томдық. ІІ том. – Алматы: Жазушы, 1969. – 364 б.
Майтанов Б. Тәуелсіздік – күрес мұраты: зерттеулер мен мақалалар. – Алматы: Құс жолы, 2012. – 490 б.
Мир философии: Книга для чтения. Исходные философ. проблемы, понятия и принципы. – М.: Политиздат, 1991. – 672 с.
Әбдікәкімов Т. Ақшам хаттары. – Алматы: Жалын, 1993. – 129 б.
Елгезек А. Шексіздік сыртындағы шам. – Астана: Хантәңірі, 2014. – 324 б.
Billig M. A Psychoanalytic Discursive Psychology: from consciousness to unconsciousness // Discourse Studies. – 2006. – №8(1). – P. 17–24. https://doi.org/10.1177/1461445606059546
Жутаева А.К., Ержанова С.Б. Қазіргі қазақ поэзиясындағы когнитивтік ұғымдар // Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің Хабаршысы, Филология сериясы. – 2020. – №2 (178). – Б. 137–144. https://doi.org/10.26577/EJPh.2020.v178.i2.ph18
REFERENCES
Ginzburg L.O. O psihologicheskoi proze [Psychological prose]. – M.: Intrada, 1999. – 213 b. [in Russian]
Freid Z. Ia i ono [Me and it] // Izbrannoe. – M.: Eksmo, 2017. – 160 s. [in Russian]
Aristotel. Sochinenia v 4-h tomah. T.2. [Essays in 4 volumes. Vol. 2.]. – M.: Mysl, 1976. – 373 s. [in Russian]
Rahymzhanov T. Romannyn korkemdіk alemі [The artistic world of the novel]. – Almaty: Rauan, 1997. – 221 b. [in Kazakh]
Vygotskiy L.S. Psihologia iskusstva [Psychology of art]. – M.: Pedagogika, 1987. – 318 s. [in Russian]
Burov A. Esteticheskaia sushnost iskusstva [The aesthetic essence of art]. – M.: Iskusstvo, 1956. – 261 s. [in Russian]
Tanzharyqova A. Qazaq prozasyndagy etnografialyq zhane folklorlyq saryndar [Ethnographic and folklore trends in Kazakh prose]. – Almaty: Ush Qian, 2012. – 360 b. [in Kazakh]
Auezov M. Shygarmalar. 12 tomdyq. ІІ tom [Works. 12 volumes. Volume II]. – Almaty: Zhazushy, 1969. – 364 b. [in Kazakh]
Maitanov B. Tauelsіzdіk – kures muraty: zertteuler men maqalalar [Independence – the ideal of struggle: research and articles]. – Almaty: Qus zholy, 2012. – 490 b. [in Kazakh]
Mir filosofii: Kniga dlia chtenia. Ishodnye filosof. problemy, poniatia i principy [The World of Philosophy: A book to read. The original philosopher. problems, concepts and principles]. – M.: Politizdat, 1991. – 672 s. [in Russian]
Abdіkakіmov T. Aqsham hattary [Evening letters]. – Almaty: Zhalyn, 1993. – 129 b. [in Kazakh]
Elgezek A. Sheksіzdіk syrtyndagy sham [Lamp outside Infinity]. – Astana: Hantanіrі, 2014. – 324 b. [in Kazakh]
Billig M. A Psychoanalytic Discursive Psychology: from consciousness to unconsciousness // Discourse Studies. – 2006. – №8(1). – P. 17–24. https://doi.org/10.1177/1461445606059546
Zhutaeva A.K., Erzhanova S.B. Qazіrgі qazaq poeziasyndagy kognitivtіk ugymdar [Cognitive concepts in modern Kazakh poetry] // Al-Farabi atyndagy Qazaq ulttyq universitetіnіn Habarshysy, Filologia seriasy. – 2020. – №2 (178). – B. 137–144. https://doi.org/10.26577/EJPh.2020.v178.i2.ph18 [in Kazakh]
