ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРЫНДАРЫНДА ҚАЗАҚ ТІЛІ ОРФОГРАФИЯСЫН МОДЕЛЬДЕУ ӘДІСІ АРҚЫЛЫ ОҚЫТУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ МЕН ҚОЛДАНУ МҮМКІНДІГІ
0 1
Кілт сөздер:
қазақ тілінің орфографиясы, модельдеу, модельдеу әдісі, орфографиялық норма, тиімділік, қолдану мүмкіндіктері.Аңдатпа
Мақалада жоғары оқу орындарында қазақ тілі орфографиясын модельдеу әдісі арқылы оқытудың тиімділігі мен қолданудың мүмкіндіктері жан-жақты қарастырылады. Жазба тіл – халықтың дүниетанымының куәсі, мәңгілік құнын жоғалтпайтын рухани мұрасы, сонымен қатар өркениеттіліктің белгісі болып саналады. Жазу сауаттылығы мәселесі – адамзаттық өркениеттің, мемлекеттіліктің мәселесі. Бүгінгі күні жас ұрпақтың жазу сауаттылығына, орфографиялық нормалары мен емле ережелеріне баса көңіл бөлудің өзектілігі мен қажеттілігі артып отыр. Жоғары оқу орындарында білім алушылардың тілдік дағдыларын дамыту, олардың жазба мәдениетін қалыптастыру – қоғамның қарқынды дамуының маңызды құрамдас бөлігі. Сондықтан, қазақ тілінің орфографиясын оқытуда заманауи әдістерді қолдану, оның ішінде модельдеу әдісін пайдалану, білім беру үдерісінің тиімділігін арттыруға зор ықпал етеді. Модельдеу әдісі – студенттердің орфографиялық нормаларды терең әрі жүйелі түсінуін қамтамасыз ететін, сондай-ақ практикалық дағдыларын дамытуға ықпал ететін заманауи педагогикалық тәсіл ретінде қарастырылады. Эксперимент барысында жоғары мектеп сатысында оқытылатын фонетика мен орфографияға қатысты тілдік нысандар бойынша дамытылатын, соның ішінде, студенттердің жазылым мәдениетіне қатысты орфографиялық нормаларды игеру деңгейлері мен оларды модельдеп меңгертудің маңызы айқындалды. Эксперимент кезінде білім алушылардың қазақ тілінің орфографиялық нормалары бойынша меңгеретін білім деңгейлерін арттыру модельдеу білігімен сабақтастықта жүргізілді. Мақалада бақылау және қалыптастыру эксперименттерінің нәтижелеріне сандық және сапалық талдау жасалды. Нәтижесінде мақала қазақ тілін оқытудағы жаңа әдістемелік шешімдердің тиімділігін арттыруға және студенттердің тілдік дағдыларын жетілдіруге бағытталған кешенді көзқарасты ұсынады.
Әдебиеттер тізімі
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Уәли Н.М. Қазақ графикасы мен орфографиясының теориялық негіздері. – Алматы: Алматы, 2020. – 261 б.
Беспалько В.П. Наглядное моделирование в обучении. – М.: Педагогика, 1998. – 134 с.
Дыдина И. Педагогическое моделирование как средство модернизации образования // Стандарты и мониторинг в образовании. – 2014. – №4. – С. 41–49.
Оразбаева Ф.Ш., Талдыбаева М.Д. Қазақ орфографиясын оқытуда модельдеу әдісін қолдану // Абай атындағы ҚазҰПУ-нің хабаршысы. Көптілді білім беру және шетел тілдері филологиясы сериясы. – 2017. – №3(19). – Б. 58–63.
Taldybaeva М.D., Orazbayeva F.Sh. Psycholinguistic Aspect of Spelling Modeling Teaching // Ясауи университетінің хабаршысы. – 2023. – №2 (128). – Б. 277–290. https://doi.org/10.47526/2023-2/2664-0686.22
Әміржанова Н. Қазақ орфографиясын алгоритмдер жүйесі арқылы оқытудың жаңалығы мен тиімділігі // Абай ат. ҚазҰПУ Хабаршысы. – 2017. – №4. – Б. 142–161.
Ayazbayeva S., Junisbek А., Taldibaeva М. Adapted transcription symbols for turkic sounds // Journal of language and literature. – 2016. – Vol. 7. №3. – P. 326–332.
Пономарев А.Б., Пикулева Э.А. Методология научных исследований: учеб. пособие. – Пермь: Изд-во Перм. нац. исслед. политехн. ун-та, 2014. – 186 с.
Колмогоров Ю.Н. и др. Методы и средства научных исследований: учеб. пособие. – Екатеринбург: Изд-во Урал. ун-та, 2017. – 152 с.
Desagulier G. Corpus linguistics and statistics with R. Introduction to quantitative methods in linguistics (quantitative methods in the humanities and social sciences). – Springer International Publishing, 2017. – 353 p. REFERENCES
Uali N.M. Qazaq grafikasy men orfografiasynyn teorialyq negizderi [Theoretical foundations of Kazakh graphics and spelling]. – Almaty: Almaty, 2020. – 261 b. [in Kazakh]
Bespalko V.P. Nagliadnoe modelirovanie v obuchenii [Visual modeling in teaching]. – M.: Pedagogika, 1998. – 134 s. [in Russian]
Dydina I. Pedagogicheskoe modelirovanie kak sredstvo modernizacii obrazovania [Pedagogical modeling as a means of modernizing education] // Standarty i monitoring v obrazovanii. – 2014. – №4. – S. 41–49. [in Russian]
Orazbaeva F.Sh., Taldybaeva M.D. Qazaq orfografiasyn oqytuda modeldeu adisin qoldanu [Application of the modeling method in teaching Kazakh spelling] // Abai atyndagy QazUPU habarshysy. Koptildi bilim beru jane shetel tilderi fılologiasy seriasy. – 2017. – №3(19). – B. 58–63. [in Kazakh]
Taldybaeva M.D., Orazbayeva F.Sh. Psycholinguistic Aspect of Spelling Modeling Teaching // Iasaui universitetinin habarshysy. – 2023. – №2(128). – B. 277–290. https://doi.org/10.47526/2023-2/2664 - 0686.22
Amirjanova N. Qazaq orfografiasyn algoritmder juiesi arqyly oqytudyn janalygy men tiimdiligi [Novelty and effectiveness of teaching Kazakh spelling through the system of algorithms] // Abai at. QazUPU Habarshysy. – 2017. – №4. – B. 142–161. [in Kazakh]
Ayazbayeva S., Junisbek А., Taldibaeva М. Adapted transcription symbols for turkic sounds // Journal of language and literature. – 2016. – Vol. 7. №3. – P. 326–332.
Ponomarev A.B., Pikuleva E.A. Metodologia nauchnyh issledovaniy: ucheb. posobie [Methodology of scientific research: textbook]. – Perm: Izd-vo Perm. nac. issled. politehn. un-ta, 2014. – 186 s. [in Russian]
Kolmogorov Iu.N. i dr. Metody i sredstva nauchnyh issledovaniy: ucheb. posobie. – Ekaterinburg: Izd-vo Ural. un-ta, 2017. – 152 s. [in Russian]
Desagulier G. Corpus linguistics and statistics with R. Introduction to quantitative methods in linguistics (quantitative methods in the humanities and social sciences). – Springer International Publishing, 2017. –353 p.
