ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТІНІ ҚОЛДАНУ АРҚЫЛЫ МӘДЕНИЕТАРАЛЫҚ СӨЙЛЕУ МӘДЕНИЕТІН ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕМЕСІ
4 8
Кілт сөздер:
жасанды интеллект, мәдениетаралық коммуникация, сөйлеу мәдениеті, лингвистикалық трансформация, тілдік этикет, мәдени код, цифрлық коммуникация.Аңдатпа
Бұл мақалада жасанды интеллект (ЖИ) технологияларының мәдениетаралық коммуникациядағы сөйлеу мәдениетінің өзгеруіне (трансформациясына) ықпалы лингвистикалық тұрғыдан қарастырылады. Цифрлық кеңістікте кеңінен қолданылып жатқан тілдік модельдер мен виртуалды көмекшілер қазіргі заманғы сөйлеу нормаларын қалыптастыруда айтарлықтай рөл атқарады. ЖИ жүйелері арқылы жүзеге асырылатын коммуникациялық әрекеттер – автоматты аудармалар, чат-боттар, дауыс көмекшілері – мәдениетаралық диалогтағы тілдік бірегейлікті, сыпайылық стратегияларын және коммуникативтік нормаларды өзгеріске ұшыратады. Бұл өзгерістер кейде стереотиптердің қалыптасуына, ал кейде жаңа, әмбебап сөйлеу үлгілерінің пайда болуына әкеледі. Жасанды интеллект жүйелерінің сөйлеу мәдениетіне және мәдениетаралық коммуникацияға әсері терең әрі күрделі. ЖИ жүйелері тек тілдік ақпаратты өңдеп қоймай, сонымен қатар мәдени мәнмәтіндерді де қалыптастырады немесе бұрмалайды. Сондықтан болашақта жасанды интеллектіні дамыту барысында мәдени бейімделгіштікті арттыру, тілдік этикетке мән беру және лингво-мәдени әртүрлілікті сақтау өте маңызды. Бұл зерттеу жұмысы жасанды интеллектінің мәдениетаралық коммуникацияда сөйлеу мәдениетінің трансформациясына тигізетін ықпалын лингвистикалық тұрғыдан талдауға бағытталған. Осы мақсатта сапалық және салыстырмалы әдістер қолданылды. Мақалада ЖИ тілдік жүйелерінің мәдени-тілдік кодтарға әсері, сөйлеу әдебінің жаһандану жағдайындағы өзгерісі мен трансформациясы нақты мысалдар мен ғылыми деректер негізінде сараланады.
Әдебиеттер тізімі
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Әбдіқалықова Қ. Мәдениетаралық коммуникация: Теориясы мен тәжірибесі. – Алматы: Қазақ университеті, 2018. – 240 б.
Жұмағұлова Ә. Жасанды интеллект және тілдік мәдениет. – Астана: Сарыарқа, 2020. – 180 б.
Иманқұлова М. Қазақ тілінде жасанды интеллект жүйелері. – Алматы: Ғылым, 2019. – 200 б.
Құсайынова А. Қазақ тіліндегі сыпайылық формалары мен мәдениетаралық қарым-қатынас // Қазақ тілі және әдебиеті. – 2021. – №12(4). – Б. 74–82.
Нұрмұхамедова А. Мәдениетаралық коммуникациядағы мәдениет пен тілдің рөлі. – Алматы: Дәуір, 2022. – 164 б.
Григорьева И.А. Интеркультурная коммуникация в эпоху глобализации. – М.: Высшая школа экономики, 2017. – 210 с.
Бенашвили Р.Л. Язык и культура в межкультурной коммуникации. – М.: Наука, 2016. – 190 с.
Соловьева Т.В. Роль искусственного интеллекта в межкультурной коммуникации. – СПб.: Речь, 2019. – 175 с.
Петрова О.А. Межкультурная коммуникация: теория и практика. – М.: Академический проект, 2020. – 220 с.
Смирнова Н.А. Искусственный интеллект и его влияние на человеческую речь // Московский лингвистический журнал. – 2021. – №32(1). – С. 45–58.11. Hall E.T. Beyond Culture. – New York: Doubleday, 1976. – 256 p.
Kramsch C. Language and Culture. – Oxford: Oxford University Press, 1998. – 244 p.
Wierzbicka A. Cross-cultural Pragmatics: The Semantics of Human Interaction. – Berlin: Mouton de Gruyter, 2003. – 360 p.
Hymes D. Foundations in Sociolinguistics: An Ethnographic Approach. – Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1974. – 238 p.
Schiffrin D. Approaches to Discourse. – Oxford: Blackwell, 1994. – 435 p.
Ochs E., Schieffelin B.B. The Theory of Culture in Anthropology. – New York: Oxford University Press, 2011. – 192 p.
Searle J.R. Speech Acts: An Essay in the Philosophy of Language. – Cambridge: Cambridge University Press, 1969. – 203 p.
Brown P., Levinson S.C. Politeness: Some Universals in Language Usage. – Cambridge: Cambridge University Press, 1987. – 345 p.
Leech G. Principles of Pragmatics. – London: Longman, 1983. – 250 p.
Clyne M. Intercultural Communication at Work: Cultural Values in Discourse. – Cambridge: Cambridge University Press, 2005. – 240 p.
REFERENCES
Abdіqalyqova Q. Madenietaralyq kommunikacia: Teoriasy men tazhіribesі [Intercultural Communication: Theory and practice]. – Almaty: Qazaq universitetі, 2018. – 240 b.[in Kazakh]
Zhumagulova A. Zhasandy intellekt zhane tіldіk madeniet [Artificial intelligence and language culture]. – Astana: Saryarqa, 2020. – 180 b. [in Kazakh]
Imanqulova M. Qazaq tіlіnde zhasandy intellekt zhuielerі [Artificial intelligence systems in Kazakh]. – Almaty: Gylym, 2019. – 200 b. [in Kazakh]
Qusaiynova A. Qazaq tіlіndegі sypaiylyq formalary men madenietaralyq qarym-qatynas [Forms of courtesy and intercultural communication in the Kazakh language] // Qazaq tіlі zhane adebietі. – 2021. – №12(4). – B. 74–82. [in Kazakh]
Nurmuhamedova A. Madenietaralyq kommunikaciadagy madeniet pen tіldіn rolі [The role of culture and language in intercultural communication]. – Almaty: Dauіr, 2022. – 164 b. [in Kazakh]
Grigorieva I.A. Interkulturnaia kommunikacia v epohu globalizacii [Intercultural communication in the era of globalization]. – M.: Vysshaia shkola ekonomiki, 2017. – 210 s. [in Russian]
Benashvili R.L. Iazyk i kultura v mezhkulturnoi kommunikacii [Language and culture in intercultural communication]. – M.: Nauka, 2016. – 190 s. [in Russian]
Solovieva T.V. Rol iskusstvennogo intellekta v mezhkulturnoi kommunikacii [The role of artificial intelligence in intercultural communication]. – SPb.: Rech, 2019. – 175 s. [in Russian]
Petrova O.A. Mezhkulturnaia kommunikacia: teoria i praktika [Intercultural communication: theory and practice]. – M.: Akademicheskiy proekt, 2020. – 220 s. [in Russian]
Smirnova N.A. Iskusstvennyi intellekt i ego vlianie na chelovecheskuiu rech [Artificial intelligence and its impact on human speech] // Moskovskiy lingvisticheskiy zhurnal. – 2021. – №32(1). – S. 45-58. [in Russian]
Hall E.T. Beyond Culture. – New York: Doubleday, 1976. – 256 p.
Kramsch C. Language and Culture. – Oxford: Oxford University Press, 1998. – 244 p.
Wierzbicka A. Cross-cultural Pragmatics: The Semantics of Human Interaction. – Berlin: Mouton de Gruyter, 2003. – 360 p.
Hymes D. Foundations in Sociolinguistics: An Ethnographic Approach. – Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1974. – 238 p.
Schiffrin D. Approaches to Discourse. – Oxford: Blackwell, 1994. – 435 p.
Ochs E., Schieffelin B.B. The Theory of Culture in Anthropology. – New York: Oxford University Press, 2011. – 192 p.
Searle J.R. Speech Acts: An Essay in the Philosophy of Language. – Cambridge: Cambridge University Press, 1969. – 203 p.
Brown P., Levinson S.C. Politeness: Some Universals in Language Usage. – Cambridge: Cambridge University Press, 1987. – 345 p.
Leech G. Principles of Pragmatics. – London: Longman, 1983. – 250 p.
Clyne M. Intercultural Communication at Work: Cultural Values in Discourse. – Cambridge: Cambridge University Press, 2005. – 240 p.
