БОЛАШАҚ БАСТАУЫШ БІЛІМ ПЕДАГОГТЕРІНІҢ КИБЕРҚАУІПСІЗДІК САЛАСЫНДАҒЫ БІЛІМ ДЕҢГЕЙІН БАҒАЛАУ
2 11
Кілт сөздер:
киберқауіпсіздік, киберқауіпсіздік туралы білім, ақпараттық қауіпсіздік; статистикалық талдау, бастауыш білім беру, білім деңгейі.Аңдатпа
Ақпараттық қауіпсіздік заманауи қоғам үшін өзекті мәселелердің бірі. Ақпарат алмасудың жаңа технологиялары жылдам әрі тиімді болса да, деректердің құпиялылығы мен қауіпсіздігіне байланысты мәселелер көбейіп келеді. Әсіресе, бұл қауіп-қатерлер білім беру саласында маңызды рөл атқарады. Осы зерттеу Қорқыт Ата атындағы Қызылорда университетінің болашақ бастауыш білім беру педагогтерінің киберқауіпсіздікке қатысты білім деңгейін бағалауға бағытталған. Зерттеудің негізгі мақсаты – студенттердің киберқауіпсіздік саласындағы білім деңгейін және оған әсер ететін факторларды анықтау. Бұл факторлар жыныс, оқу курсы, арнайы курстарға қатысу және сабақ барысында қолданылатын құрылғыларды қамтиды. Зерттеу барысында сандық зерттеу әдісі қолданылды. Деректерді талдау үшін SPSS Statistics 29 бағдарламасы қолданылды. Бұл бағдарлама деректерді өңдеу, статистикалық талдауды жүргізу және нәтижелерді визуализациялау үшін тиімді құрал болып табылады. Талдау барысында статистикалық әдістер қолданылды: Mann-Whitney U тесті – екі тәуелсіз топтың айырмашылықтарын бағалау үшін; Kruskal-Wallis тесті – бірнеше тәуелсіз топтардың айырмашылықтарын анықтау үшін; Корреляциялық талдау – айнымалылар арасындағы байланыстарды анықтау үшін; Кронбах альфа коэффициенті – зерттеу сауалнамасының сенімділігін бағалау үшін пайдаланылды. Жынысқа байланысты киберқауіпсіздік білім деңгейінде статистикалық маңызды айырмашылық анықталмады (p=0.817). Жоғары курс (3-4 курс) студенттерінің білім деңгейі төменгі курс (1-2 курс) студенттерінен айтарлықтай жоғары (p=0.037). Арнайы курстарға қатысқан студенттердің білім деңгейі курстарға қатыспағандарға қарағанда жоғары болғанымен, бұл айырмашылық статистикалық маңызды болмады (p=0.097). Сабақ барысында ұялы телефонды қолданатын студенттердің білім деңгейі ноутбук, планшет немесе компьютер қолданатын студенттерден ерекшеленген жоқ (p=0.456). Зерттеу нәтижелері киберқауіпсіздік білімінің маңыздылығын ерекше атап өтеді, әсіресе жоғары курс студенттері үшін. Сондай-ақ, ұялы құрылғылардың кең таралуы киберқауіпсіздікке қатысты оқу әдістерін жетілдіру қажеттілігін көрсетеді. Бұл зерттеу болашақта осы саладағы білімді арттыруға бағытталған зерттеулер үшін негіз бола алады.
Әдебиеттер тізімі
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
The Importance of Cybersecurity Education in School // Int. J. Inf. Educ. Technol. – 2020. – Т. 10, №5. – P. 378–382. https://doi.org/10.18178/ijiet.2020.10.5.1393
Cybersecurity [Electronic resource]. URL: https://www.itu.int:443/en/ITU-T/studygroups/com17/Pages/cybersecurity.aspx (date of access 25.09.2024)
Karpiuk M., Pizło W., Kaczmarek K. Cybersecurity management – current state and directions of change // Int. J. Leg. Stud. IJOLS. – 2023. – Т. 14, №2. – P. 645–663. https://doi.org/10.5604/01.3001.0054.2880
Czuryk M. Cybersecurity and Protection of Critical Infrastructure // Stud. Iurid. Lublinensia. – 2023. – Т. 32, №5. – P. 43–52.
Karpiuk M. The Provision of Safety in Water Areas: Legal Issues // Stud. Iurid. Lublinensia. – 2022. – Т. 31, №1. – P. 79–92. 6. Karpiuk M. Constitutional Competence of the Sejm in the Field of National Security // Stud. Iurid. Lublinensia. – 2018. – Т. 26, №4. – P. 9.
ITU: Connecting the world and beyond [Electronic resource]. URL: https://www.itu.int:443/ru/Pages/default.aspx (date of access 25.09.2024)
NICE // NIST. 2016.
Home // ECSO. [Electronic resource]. URL: https://ecs-org.eu/ (date of access 25.09.2024)
Al-Janabi S., Al-Shourbaji I. A Study of Cyber Security Awareness in Educational Environment in the Middle East // J. Inf. Knowl. Manag. – 2016. – Т. 15, №01. С. 1650007. https://doi.org/[CrossRef]
Ahmed N. et al. Cybersecurity awareness survey: An analysis from Bangladesh perspective // 2017 IEEE Region 10 Humanitarian Technology Conference (R10-HTC). – 2017. – P. 788–791.
Alotaibi F. et al. A survey of cyber-security awareness in Saudi Arabia // 2016 11th International Conference for Internet Technology and Secured Transactions (ICITST). – 2016. – P. 154–158.
Senthilkumar K., Easwaramoorthy S. A Survey on Cyber Security awareness among college students in Tamil Nadu // IOP Conf. Ser. Mater. Sci. Eng. – 2017. – Т. 263. – С. 042043.
L. C. Amo и др. Cybersecurity Interventions for Teens: Two Time-Based Approaches // IEEE Trans. Educ. – 2019. – Т. 62, №2. – P. 134–140.
Rahim N.H.A. et al. A systematic review of approaches to assessing cybersecurity awareness // Kybernetes. – 2015. – Т. 44, №4. – P. 606–622.
Giannakas F. et al. A comprehensive cybersecurity learning platform for elementary education // Inf. Secur. J. Glob. Perspect. – 2019. – Т. 28, №3. – P. 81–106. https://doi.org/10.1080/19393555.2019.1657527
Kamara S., Lauter K. Cryptographic Cloud Storage // Financial Cryptography and Data Security / Ed. Sion R. et al. – Berlin, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg, 2010. Т. 6054. – P. 136–149.
Fatokun F.B. et al. The Impact of Age, Gender, and Educational level on the Cybersecurity Behaviors of Tertiary Institution Students: An Empirical investigation on Malaysian Universities // J. Phys. Conf. Ser. – 2019. – Т. 1339, №1. – С. 012098.
McGill T., Thompson N. Exploring potential gender differences in information security and privacy // Inf. Comput. Secur. Emerald Publishing Limited. – 2021. – Т. 29, №5. – P. 850–865.
An Q. et al. How education level influences internet security knowledge, behaviour, and attitude: a comparison among undergraduates, postgraduates and working graduates // Int. J. Inf. Secur. – 2023. – Т. 22, №2. – P. 305–317.
Huraj L. et al. Measuring Cyber Security Awareness: A Comparison between Computer Science and Media Science Students // TEM J. – 2023. – P. 623–633.
Azzeh M. et al. Adopting the cybersecurity concepts into curriculum: the potential effects on students’ cybersecurity knowledge // Indones. J. Electr. Eng. Comput. Sci. – 2022. – Т. 25, №3. – С. 1749.
Affia A.O., Nolte A., Matulevičius R. Integrating Hackathons into an Online Cybersecurity Course // Proceedings of the ACM/IEEE 44th International Conference on Software Engineering: Software Engineering Education and Training. – 2022. – С. 134–145.
Alsaleh M., Alomar N., Alarifi A. Smartphone users: Understanding how security mechanisms are perceived and new persuasive methods // PLOS ONE / ed. Choo K.-K.R. – 2017. – Т. 12, №3. – С. e0173284.
Calderwood F., Popova I. Smartphone Cyber Security Awareness in Developing Countries: A Case of Thailand // Emerging Technologies for Developing Countries / ed. Zitouni R., Agueh M. Cham: Springer International Publishing, 2019. – Т. 260. – P. 79–86.
