Мектеп басшыларының пікірлері бойынша мектептегі конфликтілерді басқару стратегиялары
1 5
Кілт сөздер:
мектеп басшысы, мұғалім, мектептегі конфликтілер, конфликтілерді басқару, конфликтілерді басқару стратегиялары.Аңдатпа
Бұл зерттеудің мақсаты Өскемен қаласында (Қазақстан) жұмыс істейтін мектеп басшыларының осы мектептерде жұмыс істейтін мұғалімдермен шиеленіс жағдайларын реттеу процесінде қолданатын конфликтілерді басқару стратегияларын жан-жақты анықтау және талдау болып табылады. Зерттеу мұғалімдермен шиеленіс немесе келіспеушіліктер туындаған кезде мектеп басшыларының қандай мінез-құлық үлгілері мен стратегияларын таңдайтынын түсінуге, сондай-ақ білім беру ортасындағы конфликт жағдайында қолдануға жарамды мінез-құлық пен өзара әрекеттесу стратегияларын анықтауға бағытталған. Зерттеуде сандық зерттеу әдісі қолданылды. Деректерді жинау үшін қатысушыларға (мектеп басшыларына) «Жеке ақпарат» сауалнамасы және А. Рахим тарапынан әзірлеген «ROCI II – Ұйымдық конфликт сауалнамасы» ұсынылды.
Жеке ақпарат формасы қатысушылардың жынысы (ер/әйел), мектеп түрі (қазақ тілді мектеп/орыс тілді мектеп/аралас тілді мектеп) және олардың басқарудағы жыл өтілі (1-5 жыл/ 6-10 жыл/ 11-16 жыл/ 17-20 жыл /21 жыл және одан жоғары) туралы ақпаратты қамтиды. ROCI II сауалнамасы 28 тұжырымнан тұрады және конфликттерді басқарудың бес негізгі стратегиясын қамтиды: ынтымақтасу, ымыраға келу, бәсекелесу, бейімделу және қашқақтау. Жауаптар Лайкерт шкаласы бойынша бағаланды («өте сирек» ден «әрқашан»). Зерттеуге Өскемен қаласындағы 30 мектептің 99 директоры қатысты. Жиналған деректер білім беру саласындағы деректерді талдау үшін кеңінен қолданылатын SPSS статистикалық бағдарламасы арқылы талданды.
Нәтижелер конфликт жағдайында ең жиі қолданылатын стратегия түрі «ынтымақтасу» – интеграцияға ұмтылу және мәселені бірлесіп шешу екенін көрсетті. Дегенмен, кейбір жағдайларда мектеп басшылары «қашқақтау» стратегиясына жүгендігі де көрінді. Бұл тұжырымдар мектеп басшыларының конфликттерде сындарлы тәсілдерді ұнататынын, бірақ кейбір жағдайларда оның шиеленісуіне жол бермеу үшін конфликтіден аулақ болуға бейім екендігін көрсетеді.
Әдебиеттер тізімі
Воронич Е.А. Технология управления конфликтами в общеобразовательной организации // International Journal of Humanities and Natural Sciences. – 2019. – №3(1). – C. 37–41. https://doi.org/10.24411/2500-1000-2019-10610
Çimen L.K., Sarıboğa F.B. Examınıng school administrators’ and teachers’conflict management styles according to their perception in terms of certain variables // The Journal of Academic Social Science. – 2020. – №110. – S. 29–55.
Karip E. Çatışma yönetimi. – Ankara: Pegem Akademi. – 2000. – 217 s.
Gümüşeli A. İzmir ortaöğretim okuları yöneticilerinin öğretmenler ile arasındaki çatışmaları yönetme biçimleri: Yayımlanmamış dotora tezi. – Ankara: Ankara Üniversitesi Sosya Bilimler Enstitüsü. – 1994. – 220 s.
De Dreu C., Evers A., Beersma B., Kluwer E., Nauta A. A theory-based measure of conflict management strategies in the workplace // Journal of Organizational Behavior. – 2001. – № 22. – P. 645–668. https://doi.org/10.1002/job.107
Rahim А. Toward a theory of managing organizational conflict // The International Journal of Conflict Management. – 2002. – №13(3). – P. 206–235. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.437684
Liebmann M. Arts approaches to conflict. – London and New York: Jessica Kingsley. – 1996. – 246 p.
Uzun T., Ayık A. Relationship between communication competence and conflict management styles of school principals // Eurasian Journal of Educational Research. – 2017. – №68. – P. 167–186. http://dx.doi.org/10.14689/ejer.2017.68.9
Nural Е., Ada Ş., Çolak A. Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin kullandıkları çatışma yönetimi yöntemleri // Journal of Graduate School of Social Sciences. – 2012. – №16 (3). – P. 197–210.
Rahim M. Managing conflict in organizations. 3. Edition. – London: Quorum Books. – 2001. – 309 p.
Gross M., Guerrero L. Managing conflict appropriately and effectively: An application of the competence model to Rahim's organizational conflict styles // The International Journal of Conflict Management. – 2000. – №11(3). – P. 200–226. https://doi.org/10.1108/eb022840 12. Лукин Ю. Конфликтология: Управление конфликтами. – М.: Академический Проект; Трикста, 2007. – 799 c.
Crossfield D., Bourne P. Management of interpersonal conflict between principals and teachers in selected secondary schools in Bermuda // Insights of Anthropology. – 2018. – №2(1). – P. 90–104. https://doi.org/10.36959/763/489
Beyaz B., Güner A., Irmak S., & Toruk B. Okul yöneticilerinin çatışma yönetimi stillerinin örgütsel mutluluğa etkisi // International Academic Social Resources Journal. – 2022. – №7(33). – P. 25–35. https://doi.org/10.26577/JES2024780106
Мукажанова А.М., Чункурова З.К., Исаева А.А. Причины конфликтов в школах по мнению руководителей школ // Вестник КазНУ. Серия: педагогическая. – 2024. – №1(78). – С. 68–77. https://doi.org/10.26577/JES2024780106
REFERENCES
Voronich E.A. Tehnologia upravlenia konfliktami v obsheobrazovatelnoi organizacii [A conflict management technology in a general education secondary school] // International Journal of Humanities and Natural Sciences. – 2019. – №3(1). – S. 37–41. https://doi.org/10.24411/2500-1000-2019-10610 [in Russian]
Çimen L.K., Sarıboğa F.B. Examınıng school administrators’ and teachers’conflict management styles according to their perception in terms of certain variables // The Journal of Academic Social Science. – 2020. – №110. – S. 29–55.
Karip E. Çatışma yönetimi [Conflict management]. – Ankara: Pegem Akademi. – 2000. – 217 s. [in Turkish]
Gümüşeli A. İzmir ortaöğretim okuları yöneticilerinin öğretmenler ile arasındaki çatışmaları yönetme biçimleri: Yayımlanmamış dotora tezi [The ways in which İzmir secondary school administrators manage conflicts between themselves and teachers: Unpublished doctoral thesis]. – Ankara: Ankara Üniversitesi Sosya Bilimler Enstitüsü. – 1994. – 220 s. [in Turkish]
De Dreu C., Evers A., Beersma B., Kluwer E., Nauta A. A theory-based measure of conflict management strategies in the workplace // Journal of Organizational Behavior. – 2001. – № 22. – P. 645–668. https://doi.org/10.1002/job.107
Rahim A. Toward a theory of managing organizational conflict // The International Journal of Conflict Management. – 2002. – №13(3). – P. 206–235. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.437684
Liebmann M. Arts approaches to conflict. – London and New York: Jessica Kingsley. – 1996. – 246 p.
Uzun T., Ayık A. Relationship between communication competence and conflict management styles of school principals // Eurasian Journal of Educational Research. – 2017. – №68. – P. 167–186. http://dx.doi.org/10.14689/ejer.2017.68.9
Nural E., Ada Ş., Çolak A. Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin kullandıkları çatışma yönetimi yöntemleri [Conflict management methods used by school principals according to teacher perceptions] // Journal of Graduate School of Social Sciences. – 2012. – №16 (3). – P. 197–210. [in Turkish]
Rahim M. Managing conflict in organizations. 3. Edition. – London: Quorum Books. – 2001. – 309 p.
Gross M., Guerrero L. Managing conflict appropriately and effectively: An application of the competence model to Rahim's organizational conflict styles // The International Journal of Conflict Management. – 2000. – №11(3). – P. 200–226. https://doi.org/10.1108/eb022840
Lukin Iu. Konfliktologia: Upravlenie konfliktami [Conflictology: Conflict Management]. – M.: Akademicheski Proekt; Triksta, 2007. – 799 c. [in Russian]
Crossfield D., Bourne P. Management of interpersonal conflict between principals and teachers in selected secondary schools in Bermuda // Insights of Anthropology. – 2018. – №2(1). – P. 90–104. https://doi.org/10.36959/763/489
Beyaz B., Güner A., Irmak S., Toruk B. Okul yöneticilerinin çatışma yönetimi stillerinin örgütsel mutluluğa etkisi [The effect of school administrators' conflict management styles on organizational happiness.] // International Academic Social Resources Journal. – 2022. – №7(33). – P. 25–35. https://doi.org/10.26577/JES2024780106 [in Turkish]
Mukazhanova A.M., Chunkurova Z.K., Isaeva A.A. Prichiny konfliktov v shkolah po mneniu rukovoditelei shkol [The causes of conflicts in schools according to school leaders] // Vestnik KazNU. Seria: pedagogicheskaia. – 2024. – №1(78). – S. 68–77. https://doi.org/10.26577/JES2024780106 [in Russian]
