Cedidçilik Bağlamında Kazak Aydınlanması ve Gumar Karash’ın Eğitim Anlayışı
27 6
Anahtar Kelimeler:
Ceditçilik- Gumar Karash- dinî eğitim- öğretim- aydınlanma hareketiÖzet
Bu makalede, XIX. yüzyılın sonları ile XX. yüzyılın başlarında Orta Asya ve Kazak bozkırında ortaya çıkan aydınlanma hareketi kapsamlı bir biçimde incelenmiş ve özellikle bu dönemdeki dinî eğitim süreçleri analiz edilmiştir. Dinî eğitimin reformist bir yansıması olarak akademik disiplinlerle dinî esasları bir araya getiren yeni bir paradigma olarak Cedidcilik hareketi ele alınmış; Cedidciliğin yalnızca bir öğretim yöntemi ya da ideolojiden ibaret olmadığı, aynı zamanda dönemin sosyo-politik yapısı içerisindeki anlamı ve ilerlemeci yönleriyle birlikte çok boyutlu olarak değerlendirildiği vurgulanmıştır. Çalışmada, XX. yüzyıl başı Kazak aydınlarının önde gelen temsilcilerinden biri olan Gumar Karash’ın Cedidcilik hareketine yönelik tutumu, eğitim faaliyetleri ve dinî eğitime dair görüşleri sistematik biçimde incelenmiştir. Karash’ın entelektüel üretimi, dinî görüşlerinin özgünlükleri ve bilgi-dünya görüşündeki gelişim süreci ortaya konulmuş; eserlerinin içeriği derinlemesine analiz edilerek, fikir dünyasının temel yönelimleri ve medeniyet düzeyindeki düşünce biçimi belirlenmiştir. Sonuç olarak, Gumar Karash’ın dönemin toplumsal zorluklarına karşı cesur bir tutum sergilediği, toplumu İslam’ın nasıl bir yorumunu benimsemeleri gerektiği konusunda yönlendirdiği ve Cedidcilik düşüncesini yalnızca savunmakla kalmayıp kendi tecrübesinde başarıyla uyguladığı tespit edilmiştir. Ayrıca, onun dinî yaklaşımının günümüz terminolojisiyle “ılımlı” ve “laik” çizgideki İslam anlayışıyla örtüştüğü, din ile akademik eğitimin bütünlüğünü esas alan özgün bir yaklaşım geliştirdiği sonucuna ulaşılmıştır.
