Features of Arabic and Persian Words in Rabguzi's Work “Kissas-ul-Anbiya”
9 12
Keywords:
borrowed words, vocabulary, meaning, religious words, sound, appendix, vocabulary structure.Abstract
One of the most pressing issues is to determine the dynamics of development and change through linguistic analysis of the input words in the language of exhibits as a national treasure, disclosure of secrets, comparison with our modern language and the original languages. Arabic and Persian words in the language of written monuments have a great contribution to the enrichment of our language and the expansion of our vocabulary. In the course of the study, special attention is paid to the language of the monument “Kissas-ul-Anbiya”, phonetic-morphological and lexical-semantic features of words from Arabic and Persian are revealed in it. In addition, the patterns of assimilation of input words, their sound changes in Turkic languages, adaptation to the grammatical structure are considered. The language of the monument “Kissas-ul-Anbiya” has not previously been the subject of special study. Such heritage, written in the Chagatai language, which became the basis for the formation of Turkic languages as an independent literary language, should be studied in a special degree. This study examines in detail the process of penetration of Arabic and Persian words into the language of the Turkic peoples, the features of their formation and transformation. The spread of Islam had a great influence on the culture and language of the Turkic peoples, especially in the era of the Karakhan people, when borrowed words from Arabic and Persian were widely used. Through religious, scientific and literary works, many Arabic and Persian lexemes have established themselves in the Turkic languages. The research work is aimed at identifying the influence of the Arabic and Persian layers on the Kazakh language in historical written monuments. Determining the role of these input elements in the language system is the main goal of the study.
References
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Керімбай С., Нәби Ә., Төлеген М. Қиссасул-Әнбия: экзистенциялық талдау. – Алматы: Отбасы, 2022. – 552 б.
Негізгі діни мағлұматтар / Түрікшеден ауд., құраст.: Х. Өзтүрік, Б. Мансұров. – Алматы: Хикмет, 2008. – 384 б.
Наджип Э.Н. Заслуги арабских филологов в области изучения тюркских языков. Семитские языки. Ч. 2. – М.: Наука, 1965. – 248 с.
Досжан Р.А. Қазақ тіл біліміндегі араб, парсы сөздерінің зерттелуі // «ЭКСПО-2017 – болашаққа бастар жол» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияның еңбектері. 1-бөлім. – Шымкент: Әлем, 2017. – Б. 240–244.
Досжан Р.А. Ескі қазақ әдеби тілінің түсіндірме сөздігі. 2-т. – Астана: Астана полиграфия, 2011. – 304 б.
Сыздықова Р. Қазақ әдеби тілінің тарихы. – Алматы: Ана тілі, 1993. – 319 б.
Рүстемов Л.З. Қазіргі қазақ тіліндегі араб, парсы кірме сөздері. – Алматы: Ғылым, 1982. – 160 б.
Есеналиева Ж. Абай шығармаларындағы араб, парсы сөздерінің қолданылу ерекшелігі: филол. ғыл. канд. ... автореф. – Алматы, 1993. – 24 б. 9. Құлназарова Г. XI-XII ғасыр әдеби ескерткіштеріндегі араб элементтері. – Алматы, 1997. – 144 б.
Бүркітбай Г. Қазақ тілі түсіндірме сөздіктерінде арабизмдердің лексикографиялануы: филол. ғыл. канд. ... автореф. – Алматы, 2004. – 34 б.
Якши М.З. Қазақ, өзбек, түрік тілдеріне ортақ кірме араб сөздері: филол. ғыл. канд. ... автореф. – Алматы, 2010. – 24 б.
Ағабекова Ж.А. Қазақ тілінде қалыптасқан араб текті кісі аттарының этнолингвистикалық сипаты: филол. ғыл. канд. ... автореф. – Алматы, 2005. – 25 б.
Жұбатова Б. Қазақ қисса-дастандарындағы араб, парсы сөздері: филол. ғыл. канд. ... автореф. – Алматы, 2001. – 21 б. 14. Құран кәрім. Қазақша түсіндірмелі аударма / жауапты ред.: Қ. Бағашар,. А. Әуезханұлы; ауд.: А.Б. Әкімханов, Н.С. Анарбаев. – Алматы: Дәуір, 2020. – 624 б. 15. Қалиев Ғ., Болғанбаев Ә. Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы мен фразеологиясы: оқулық. – Алматы: Ана тілі, 2003. – 242 б. 16. Азылы К., Акпынар А., Патыхан Ф. Типология количественных определителей “множесто, избыток, чрезмерное” в древнетюркских языках // Túrkologia. – 2022. – №4 (112). – Б. 42–73. 17. Ölmez M. Devam Eden Çalışmalar: Eski Türkçenin Kısa Sözlüğüile Uygurcanın Sözlüğü Üzerine Notlar // International Journal of Old Uyghur Studies. – 2021. – №3/1. – P. 95–122. 18. Амангалиева А.Е., Бекмашева А.Н. Рабғузидің «Қисас-ул-анбийа» шығармасындағы ономастикалық кеңістік («Адам ата-Хауа ана» қиссасы негізінде) // Керуен. – 2022. – №4, 77-том. – Б. 189–199. https://doi.org/10.53871/2078-8134.2022.4-15
REFERENCES 1. Kerіmbai S., Nabi A., Tolegen M. Qissasul-Anbia ekzistencialyq taldau [Kissasul-Anbiya: existential analysis]. – Almaty: Otbasy, 2022. – 552 b. [in Kazakh]
Negіzgі dіni maglumattar [Basic religious information] / Turіksheden aud., qurast.: H. Ozturіk, B. Mansurov. – Almaty: Hikmet, 2008. – 384 b. [in Kazakh]
Nadzhip E.N. Zaslugi arabskih filologov v oblasti izuchenia tiurkskih iazykov. Semitskie iazyki. Ch. 2. [The achievements of Arab philologists in the field of studying Turkic languages. Semitic languages. Part 2.] – M.: Nauka, 1965. – 248 s. [in Russian]
Doszhan R.A. Qazaq tіl bіlіmіndegі arab, parsy sozderіnіn zertteluі [Study of Arabic and Persian words in Kazakh linguistics] // «EKSPO-2017 – bolashaqqa bastar zhol» atty halyqaralyq gylymi-tazhіribelіk konferencianyn enbekterі. 1-bolіm. – Shymkent: Alem, 2017. – B. 240–244. [in Kazakh]
Doszhan R.A. Eskі qazaq adebi tіlіnіn tusіndіrme sozdіgі. 2-t. [Explanatory Dictionary of the old Kazakh literary language. Vol. 2]. – Astana: Astana poligrafia, 2011. – 304 b. [in Kazakh]
Syzdyqova R. Qazaq adebi tіlіnіn tarihy [History of the Kazakh literary language]. – Almaty: Ana tіlі, 1993. – 319 b. [in Kazakh]
Rustemov L.Z. Qazіrgі qazaq tіlіndegі arab, parsy kіrme sozderі [Arabic and Persian words in modern Kazakh]. – Almaty: Gylym, 1982. – 160 b. [in Kazakh]
Esenalieva Zh. Abai shygarmalaryndagy arab, parsy sozderіnіn qoldanylu erekshelіgі: filol. gyl. kand. ... avtoref. [Features of the use of Arabic and Persian words in Abay's works: abstract]. – Almaty, 1993. – 24 b. [in Kazakh]
Qulnazarova G. XI-XII qasyr adebi eskertkіshterіndegі arab elementterі [Arabic elements in literary monuments of the XI-XII centuries]. – Almaty, 1997. – 144 b. [in Kazakh]
Burkіtbai G. Qazaq tіlі tusіndіrme sozdіkterіnde arabizmderdіn leksikografialanuy: filol. gyl. kand. ... avtoref. [Lexicography of arabisms in explanatory dictionaries of the Kazakh language: abstract]. – Almaty, 2004. – 34 b. [in Kazakh]
Iakshi M.Z. Qazaq, ozbek, turіk tіlderіne ortaq kіrme arab sozderі: filol. gyl. kand. ... avtoref. [Arabic words common to Kazakh, Uzbek, Turkish: abstract]. – Almaty, 2010. – 24 b. [in Kazakh]
Agabekova Zh.A. Qazaq tіlіnde qalyptasqan arab tektі kіsі attarynyn etnolingvistikalyq sipaty: filol. gyl. kand. ... avtoref. [Ethnolinguistic character of names of people of Arabic origin formed in the Kazakh language: abstract]. – Almaty, 2005. – 25 b. [in Kazakh]
Zhubatova B. Qazaq qissa-dastandaryndagy arab, parsy sozderі: filol. gyl. kand. ... avtoref. [Arabic and Persian words in Kazakh Kissa-sagas: abstract]. – Almaty, 2001. – 21 b. [in Kazakh]
Quran karіm. Qazaqsha tusіndіrmelі audarma [The Holy Quran. English explanatory translation] / zhauapty red.: Q. Bagashar,. A. Auezhanuly; aud.: A.B. Akіmhanov, N.S. Anarbaev. – Almaty: Dauіr, 2020. – 624 b. [in Kazakh]
Qaliev G., Bolganbaev A. Qazіrgі qazaq tіlіnіn leksikologiasy men frazeologiasy: oqulyq [Lexicology and phraseology of the modern Kazakh language: textbook]. – Almaty: Ana tili, 2003. – 242 b. [in Kazakh]
Azyly K., Akpynar A., Patyhan F. Tipologia kolichestvennyh opredelitelei “mnozhesto, izbytok, chrezmernoe” v drevnetiurkskih iazykah [Typology of quantitative determinants “multiple, excess, excessive” in ancient Turkic languages] // Turkologia. – 2022. – №4 (112). – B. 42–73. [in Russian]
Ölmez M. Devam Eden Çalışmalar: Eski Türkçenin Kısa Sözlüğüile Uygurcanın Sözlüğü Üzerine Notlar [Turkish Dictionary of Uighur and a Short Dictionary of Old Turkic with Notes on the Dictionary of Uyghur] // International Journal of Old Uyghur Studies. – 2021. – №3/1. – P. 95–122. [in Turkish]
Amangalieva A.E., Bekmasheva A.N. Rabguzidіn «Qisas-ul-anbia» shygarmasyndagy onomastikalyq kenіstіk («Adam ata-Haua ana» qissasy negіzіnde) [Onomastic space in rabguzi's work “Kisas-ul-Anbiya” (based on the fable “Adam-Eve”)] // Keruen. – 2022. – №4, 77-tom. – B. 189–199. https://doi.org/10.53871/2078-8134.2022.4-15 [in Kazakh]
