БАЛАЛАР ӘДЕБИЕТІНДЕ АДАМГЕРШІЛІК МӘСЕЛЕЛЕРІНІҢ КӨРІНІС ТАБУЫ
6 18
Кілт сөздер:
балалар прозасы, адамгершілік, тәрбие, кейіпкер, этика.Аңдатпа
Балалар әдебиеті – жас буынды қалыптастыратын, оларды адамгершілікке тәрбиелейтін өмір оқулығы. Сондықтан да балалар прозасындағы адамгершілік-этикалық мазмұндағы шығармалардың маңызды екені анық. Жетпіс-сексенінші жылдардағы жарық көрген шығармалар адамгершілік-моральдық мәселелерінің өткірлігімен, кейіпкерлер жандүниесінің тереңдей түсуімен танылады. Осы тұрғыда дайындалған бұл мақалада жетпісінші-сексенінші жылдардағы қазақ балалар әдебиетіндегі адамгершілік-этикалық құндылықтардың көркемдік бейнеленуі мен тәрбиелік маңызы жан-жақты талданады. Мақалада белгілі жазушылар Қаржаубай Омарұлы мен Тынымбай Нұрмағанбетов шығармалары арқылы балалар прозасындағы отбасылық қарым-қатынас, бала мен ересектер арасындағы моральдық түсініктер, туған жерге сүйіспеншілік, ата-анаға құрмет, мейірімділік сияқты тәрбиелік элементтер мысалдарымен ашылады. Әдеби талдауда кейіпкерлердің ішкі жан дүниесі, психологиялық ерекшеліктері, ұлттық болмысқа сай қалыптасқан көркемдік тәсілдер арқылы көрсетіледі. Мақалада әдебиет арқылы баланың дүниетанымын дамыту, мінез-құлқын қалыптастыру, ұлттық менталитетті сіңіру қажеттілігі баса айтылады. Сонымен қатар, жаһандану мен цифрлық технология дәуірінде балалар әдебиетінің жаңа форматта дамуы, ұлттық тәрбие мен адамгершілікті дәріптеу қажеттілігі атап өтіледі. Балалар әдебиеті тек эстетикалық тәрбие құралы ғана емес, сонымен қатар рухани-мәдени кодтарды, адам бойындағы асыл қасиеттерді сақтаушы әрі ұрпақтар сабақтастығын қамтамасыз ететін мәдени құрал ретінде сипатталады. Зерттеуде қазіргі балалар әдебиетінің даму болашағына қатысты ұсыныстар айтылып, болашақта жаңаша бағытта дамуы керектігін де алға тартады.
Әдебиеттер тізімі
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Құлсариева А. Этика: оқу құралы. – Алматы: Қазақ университеті, 2003. – 43 б.
Yavuz D. Cocuk edebiyatı ve kültürel semboller // Avrasya Sosyal ve Ekonomı Araştırmaları Dergisi. – 2019. – Cilt 6, Sayı 4. – S. 175–184.
Әбжет Б. Қазіргі кезде ел жадында сақталған фольклорлық мұралардың маңыздылығы мен ерекшеліктері // «Ел қазынасы – ескі сөз» Хал-қ ғыл.-теор. конф. мат. жинағы. – Түркістан: Тұран, 2017. – Б. 3–8.
Kuşcu S, Özmen C. Nurettin Topçu’nun Fikir Dünyasında Çocuk ve Ahlak Eğitimi // Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Eğitim Dergisi. – 2022. – Сilt 4, Sayı 1. – S. 76–92.
Ысқақұлы Д. Сынталқы. – Алматы: Сөздік – словарь, 2005. – 416 б.
Ұзақбаева С. Қазақ халық педагогикасы. – Алматы: Глобус, 2013. – 468 б.
Sakti S.A., Endraswara S., Rohman A. Integrating Local Cultural Values into Early Childhood Education to Promote Character Building // International Journal of Learning, Teaching and Educational Research. – 2024. – №23 (7). – P. 84–101.
Омарұлы Қ. Әке. – Алматы: Балауса, 1994. – 448 б.
Рүстемова Ж.А. Балалар әдебиеті. – Алматы: Жалын, 2024. – 241 б.
Нұрмағамбетов Т. Қарлығаштың ұясы. – Алматы: Жазушы, 1975. – 248 б. 11. Ергөбек Қ. Арыстар мен ағыстар. 3-кітап. – Алматы: Өркениет, 2003. – 368 б. 12. Нұрмағамбетов Т. Қош бол, ата. – Алматы: Таймас, 2012. – 240 б. 13. Muammar M. Arfan, Sujinah Sujinah, Affandy Ali Nuke. Children’s Good Character Development with Traditional Literature for Conveying Moral Values // International Journal of Innovation, Creativity and Change. – 2020. – №11 (5). – P. 234–246. 14. Ыбырайым Б. Сырлы әлем. – Алматы: Ана тілі, 1997. – 224 б. 15. Ысқақұлы Д. Әдебиет айдынында. – Алматы: Арыс, 2009. – 317 б.
REFERENCES
Qulsarieva A. Etika: oqu quraly [Ethics: training manual]. – Almaty: Қazaқ universitetі, 2003. – 43 b. [in Kazakh]
Yavuz D. Cocuk edebiyatı ve kültürel semboller [Children's Literature and Cultural Symbols] // Avrasya Sosyal ve Ekonomı Araştırmaları Dergisi. – 2019. – Cilt 6, Sayı 4. – S. 175–184. [in Turkish]
Abzhet B. Qazіrgі kezde el zhadynda saqtalgan folklorlyq muralardyn manyzdylygy men erekshelіkerі [The importance and features of folklore heritage preserved in the memory of the country today] // «El qazynasy – eskі soz» Hal-q gyl.-teor. konf. mat. zhinagy. – Turkіstan: Turan, 2017. – B. 3–8. [in Kazakh] 4. Kuşcu S., Özmen C. Nurettin Topçu’nun Fikir Dünyasında Çocuk ve Ahlak Eğitimi [Children and Moral Education in the Intellectual World of Nurettin Topçu] // Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Eğitim Dergisi. – 2022. – Silt 4, Sayı 1. – S. 76–92. [in Turkish]
Ysqaquly D. Syntalqy [Criticism]. – Almaty: Sozdіk – slovar, 2005. – 416 b. [in Kazakh]
Uzaqbaeva S. Qazaq halyq pedagogikasy [Kazakh folk pedagogy]. – Almaty: Globus, 2013. – 468 b. [in Kazakh]
Sakti S.A., Endraswara S., Rohman A. Integrating Local Cultural Values into Early Childhood Education to Promote Character Building // International Journal of Learning, Teaching and Educational Research. – 2024. – №23 (7). – P. 84–101.
Omaruly Q. Ake [Father]. – Almaty: Balausa, 1994. – 448 b. [in Kazakh]
Rustemova Zh.A. Balalar adebietі [Children's literature]. – Almaty: Zhalyn, 2024. – 241 b. [in Kazakh]
Nurmagambetov T. Qarlygashtyn uiasy [Swallow's nest]. – Almaty: Zhazushy, 1975. – 248 b. [in Kazakh]
Ergobek Q. Arystar men agystar. 3-kіtap [Heroes and Streams. Book 3]. – Almaty: Orkeniet, 2003. – 368 b. [in Kazakh]
Nurmaғambetov T. Qosh bol, ata [Goodbye, grandfather]. – Almaty: Taimas, 2012. – 240 b. [in Kazakh]
Muammar M. Arfan, Sujinah Sujinah, Affandy Ali Nuke. Children’s Good Character Development with Traditional Literature for Conveying Moral Values // International Journal of Innovation, Creativity and Change. – 2020. – №11 (5). – P. 234–246.
Ybyraiym B. Syrly alem [Mysterious world]. – Almaty: Ana tіlі, 1997. – 224 b. [in Kazakh]
Ysqaquly D. Adebiet aidynynda [At the literature rink]. – Almaty: Arys, 2009. – 317 b. [in Kazakh]
