NURLAN MAUKENOVİÇ'İN SÖZLERİNDE ZHYRAU GELENEĞİ
8 18
Anahtar Kelimeler:
yırauluk geleneği, yırauluk şiiri, şiir örgüsü, imgeler sistemi, poetika, stil, imgeler sistemi.Özet
Makale, 1980-90 yıllarındaki Kazak şiirinin sanatsal düzeyini yansıtan eşsiz bir yetenek sahibi olan Nurlan Mäukenulı’nın lirik eserlerini incelemektedir. Bu araştırma, edebiyat teorisinde gelenek ve yenilik sorununu yeni bir açıdan daha derin kavramaya, ayrıca günümüz Kazak şiirinin sanatsal seviyesini ve yazarın stilistik özgünlüğünü daha iyi anlamaya olanak sağlar. Makalenin yazarları, Nurlan Mäukenulı’nın 2011 yılında yayımlanan “Moyıl Közdi Kelinşek” adlı şiir kitabındaki şiirleri analiz ederek, şairin poetik düşünce özgünlüğünü ve çağdaş şiirin ideolojik-sanatsal kalitesini artırmadaki “yırauluk” geleneğinin önemini belirlemeyi amaçlamaktadır. Yırauluk geleneğinin Kazak şiirinin ideolojik içeriği, dil zenginliği, şiirin ritim-üslubu, gerçeklik ve lirik kahramanın duygu durumlarını yansıtma araçları ve genel estetik nitelikleri üzerindeki etkisi somut örneklerle incelenmektedir.
Şairin ulusal şiir geleneklerine yönelme sebepleri ortaya konmakta; Kazak halkının zorlu tarihini, günümüzün güncel meselelerini ve ulusun geleceğini anlatmadaki şairin vatandaşlık ve sanatçı kimliği, sanatsal ve ideolojik başarısı değerlendirilmektedir. Bu, birkaç eleştiri makalesi ve şairin kitaplarına yazılan önsözlerde söz edilen, ancak henüz kapsamlı şekilde incelenmemiş yazarın eserlerine dair farkındalık yaratacaktır.
Araştırmada edebi-dilbilimsel analiz, tarihsel-karşılaştırmalı ve istatistiksel yöntemler kullanılarak Nurlan Mäukenulı’nın şiirlerindeki yenilikçi özellikler ele alınmaktadır. Makalenin sonucunda, sanatçının ulusal şiiri sadece tematik açıdan değil, sanatsal-temsiliyet kalitesi açısından da yeni bir seviyeye taşıdığı kanıtlanmaktadır. Araştırma, Nurlan Mäukenulı’nın şair kimliği ve eserlerine dair yeni veriler sunarak, günümüz Kazak şiirindeki sanatsal arayışlar, gelenek ve yenilik, stilizasyon üzerine teorik bilgiyi derinleştirmektedir.
Referanslar
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Негимов С. Алғы сөз // Кіт.: Қазақ халқының философиялық мұрасы. Жиырма томдық. 8-том: Қазақ ақын жырауларының философиясы. – Астана: Аударма, 2008. – 448 б.
Кәрібаева Б. Өлара кезең – қазақ руханиятына сын // Массагет. 2015, 31 тамыз. [Электронды ресурс]. URL: https://massaget.kz/blogs/oy_tolgaular/olara-kezen-kazak-ruhaniyatyina-syin-15431/ (қаралған күні 28.12.24)
Молдағалиев Т. Таңдамалы шығармаларының үш томдығы. – Алматы: Жазушы, 1996. – 300 б.
Әскербекқызы Ж. Сұңқарсайдан түлеген сұңқар ақын // Кіт.: Н. Мәукенұлы. Мойылкөзді келіншек. – Астана, 2011. – 264 б.
Медетбек Т. Құлағың шалсын даусымды! // Жас Алаш. – 2009, 3 қыркүйек. – №71.
Салықбай Ә. «Қырқатыны несі екен өрімдейді?..» немесе 43 жасында дүниеден озған Нұрлан Мәукенұлы туралы сыр // Кіт.: Қазақстан дәуірі. [Электронды ресурс]. URL: https://qazdauiri.kz/news/qyrqatyny-nesi-eken-orimdeidi-nemese-43-zasynda-dunieden-ozgan-nurlan-maukenuly-turaly-syr (қаралған күні 28.12.24)
Жолдыбай Б. Ат жалында кеткен арман // Егемен Қазақстан. – 2023, 23 қаңтар. [Электронды ресурс]. URL: https://egemen.kz/article/333397-at-dgalynda-ketken-arman. (қаралған күні 28.12.24)
Негимов С. Шығармалары. Бес томдық. Жыраулар поэзиясы: монография. – Нұр-Сұлтан: Фолиант, 2019. – 400 б.
Мәукенұлы Н. Мойыл көзді келіншек. – Астана: Фолиант, 2011. – 464 б.
Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. – Алматы: Дайк-Пресс, 2008. – 968 б.
Ахметов З. Өлең сөздің теориясы. – Өскемен: Берел, 2016. – 224 б.
Жайлыбай Ғ. Мәукенұлы Мәуесі // Қазақ әдебиеті. 2022, 25 желтоқсан. [Электронды ресурс]. URL: https://qazaqadebieti.kz/35472/m-uken-ly-m-uesi (қаралған күні 28.12.24) 13. Urys T., Kozak T., Barabash S. National Identity: Formation and Realisation Through Poetry // Wisdom. – 2021. – №1(17). – P. 146–161. http://dx.doi.org/10.24234/wisdom.v17i1.449
REFERENCES
Negimov S. Algy soz // Kit.: Qazaq halqynyn filosofialyq murasy. Zhiyrma tomdyq. 8-tom: Qazaq aqyn-zhyraularynyn filosofiasy [The preface // In: Philosophical heritage of the Kazakh people. Twenty volumes. Volume 8: philosophy of Kazakh poets]. – Astana: Audarma, 2008. - 448b [in Kazakh]
Karіbaeva B. Olara kezen – qazaq ruhaniatyna syn [Time of Change - a test for Kazakh spirituality] // Massaget. – 2015, 31 tamyz. [Electronic resource]. URL: https://massaget.kz/blogs/oy_tolgaular/olara-kezen-kazak-ruhaniyatyina-syin-15431/ (date of access 28.12.24) [in Kazakh]
Moldagaliev T. Tandamaly shygarmalarynyn ush tomdygy [A three-volume collection of selected works]. – Almaty: Zhazushy, 1996. – 300 b. [in Kazakh]
Askerbekqyzy Zh. Sunqarsaidan tulegen sunqar aqyn [The poet that flew out of Sunkarsai] // Kit.: N. Maukenuly. Moiylkozdі kelіnshek.– Astana, 2011. – 264 b. [in Kazakh]
Medetbek T. Qulagyn shalsyn dausymdy [Hear my voice!] // Zhas Alash. – 2009, 3 qyrkuiek. – №71. [in Kazakh]
Salyqbai A. «Qyrqatyny nesі eken orіmdeidі?.. » nemese 43 zhasynda dunieden ozgan Nurlan Maukenuly turaly syr» [Why is the life of the young interrupted or the memory of the poet Nurlan Maukenuly] // Kit.: Qazaqstan dauіrі. [Electronic resource]. URL: https://qazdauiri.kz/news/qyrqatyny-nesi-eken-orimdeidi-nemese-43-zasynda-dunieden-ozgan-nurlan-maukenuly-turaly- (date of access 28.12.24) [in Kazakh] 7. Zholdybai B. At zhalynda ketken arman [A dream carried away on a horse's mane] // Egemen Qazaqstan. – 2023, 23 qantar. [Electronic resource]. URL: https://egemen.kz/article/333397-at-dgalynda-ketken-arman (date of access 28.12.24) [in Kazakh]
Negimov S. Shygarmalary. Bes tomdyq. Zhyraular poeziasy: monografia [A five-volume works. Poems of zhyrau: monograph]. – Nur-Sultan: Foliant, 2019. – 400 b. [in Kazakh]
Maukenuly N. Moiyl kozdі kelіnshek. Olender. [The black-eyed young woman. Poems] – Astana: Foliant, 2011. – 264 b. [in Kazakh]
Qazaq tilinin tusindirme sozdigi [Explanatory dictionary of the Kazakh language]. – Almaty: Daik-Press, 2008. – 968 b. [in Kazakh]
Ahmetov Z. Olen sozdіn teoriasy [Theory of versification]. – Oskemen: Berel, 2016. – 224 b. [in Kazakh]
Zhailybai G. Maukenuly mauesі [Maukenuly’s orchard] // Qazaq adebietі. 2022, 25 zheltoqsan. [Electronic resource]. URL: https://qazaqadebieti.kz/35472/m-uken-ly-m-uesi (date of access 28.12.24) [in Kazakh] 13. Urys T., Kozak T., Barabash S. National Identity: Formation and Realisation Through Poetry // Wisdom. – 2021. – №1(17). – P. 146–161. http://dx.doi.org/10.24234/wisdom.v17i1.449
