ҚАРАСАҚАЛ ЕРІМБЕТТІҢ «ӘБУ ШАШМА» ДАСТАНЫ: ИСЛАМДЫҚ ДҮНИЕТАНЫМ ЖӘНЕ ӘДІЛДІК ҚАҒИДАТЫ
3 7
Кілт сөздер:
исламдық дүниетаным, қағидаттар, шариғат заңдары, рух тазалығы, діни философия, шығыстық сюжет, мұсылмандық мәдениет.Аңдатпа
Мақалада Қарасақал Ерімбеттің «Әбу Шашма» дастанының тақырыптық, идеялық ерекшелігі мен құрылымы қарастырылады. Дастандағы исламдық дүниетаным жайлы ғылыми тұжырымдар талданады.
Ислами көзқарас, әділдік қағидаттары, азаматтық ұстанымдар айқындалады. Сондай-ақ мұсылмандық мәдениеттің ақынның шариғат заңдарын сақтаудағы жан, рух, тәубе тазалығы жайлы ойларына ықпалы сөз болады.
Дастан кейіпкерлері Омар әділ, Алла үкімін бұлжытпай орындаушы болса, Әбу Шашма күнәсін мойындап, тәубеге келуін нақты деректер арқылы дәлелдеген.
Мақалада ислам дінінің құдіретін уағыздай отырып, діни философиялық терең ой айқындалады. «Әбу Шашма» дастанындағы діни-этикалық мазмұн сараланады. Дастандағы автор көрсеткен имандылық, әділдік, шариғат заңдарының орындалуы мысалдар арқылы анықталады.
Шығыстық сюжетке құрылған дастандағы әдеби байланыс, ықпалдастық, мұсылмандық мәдениетпен сабақтастық сараланады.
Дастандағы Шығыстық үлгі мен қазақтың ұлттық сөз өнеріндегі ұстанымдарға көңіл бөлінеді. Ислам құндылықтары, діни сенім беріктігі, әділдік, шариғат заңдарының орындалуындағы ғибраттық ойлардың бүгіндегі маңызы ашылады.
Қарасақал Ерімбет ислам дінінің құдіреттілігін уағыздауда рухани тазаруға шынайы тәубе етудің маңыздылығын бағыттаған. Дастан әдеби-теориялық тұрғыдан жүйелі талданып, тағлымдық-танымдық мәнін ашуға назар аударылған. Дастандағы Шығыстық үлгі мен қазақтың ұлттық сөз өнеріндегі ұстанымдарға көңіл бөлінеді. Ислам құндылықтары, діни сенім беріктігі, әділдік, шариғат заңдарының орындалуындағы ғибраттық ойлардың бүгіндегі маңызы ашылады.
Әдебиеттер тізімі
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Тулебаева А.Т. Сыр бойы ақын-жыраулары поэзиясындағы философиялық дүниетаным және педагогикалық көзқарастар: Философия докторы (PhD) ... дис. – Қызылорда, 2024. – 197 б. 2. Жанбершиева Ұ., Оралова Г.С., Төлебаева А.Т., Камишева Г.А. Сыр сүлейлерінің (Тұрмағамбет, Жүсіп, Омар) мысал өлеңдеріндегі Шығыстық дәстүр // Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ Хабаршысы. Филология сериясы. – 2023. – №4(145). – Б. 121–131.
Оралова Г., Жанбершиева Ұ., Төлебаева А. Сыр сүлейлері шығармаларындағы діни-ағартушылық идея. – Қызылорда: Тұмар, 2024. – 248 б.
Қазақ әдебиетіндегі кітаби ақындар дәстүрі. Халықаралық ғылыми-теориялық конференция жинағы. – Түркістан: Тұран, 2009. – 380 б.
Ерімбет Көлдейбекұлы. Ұлағат сөзім ұрпаққа. – Алматы: Маржан, 1995. – 302 б.
Күмісбаев Ө. Алтын қазық. – Алматы: Қайнар, 2012. – 512 б.
Кәрібозұлы Б., Игенбаева Р. Сыр сүлейлері шығармаларының ұлттық, тәлім-тәрбиелік тағылымы: ғылыми-танымдық кітап. – Алматы: Арыс, 2019. – 168 б.
Құран Кәрім, қазақша мағына және түсінігі / Ауд. Халифа Алтай. – Сауд Арабия. Мәдине, 1991. – 51 б.
Кәрібозұлы Б., Апенов Б. Сыр сүлейлері шығармаларындағы ұлттық дүниетаным сипаты: ғылыми-танымдық кітап. – Алматы: Арыс, 2018. – 128 б.
Кәрібозұлы Б., Әпенов Б., Игенбаева Р. Сыр сүлейлерінің әдеби мұрасы: монография. –Алматы: Қазақ тілі, 2020. – 320 б.
REFERENCES
Tulebaeva A.T. Syr boiy aqyn-zhyraulary poeziasyndagy filosofialyq dunietanym zhane pedagogikalyq kozqarastar: Filosofia doktory (PhD) ... dis. [Philosophical worldview and pedagogical approaches in the poetry of the poet-Zhyrau along the Syr Darya: dis.]. – Qyzylorda, 2024. – 197 b. [in Kazakh]
Zhanbershieva U., Oralova G.S., Tolebaeva A.T., Kamisheva G.A. Syr suleilerіnіn (Turmagambet, Zhusіp, Omar) mysal olenderіndegі Shygystyq dastur [The Eastern tradition in the verses of the Akyns of the Syrdarya (Turmagambet, Zhusup, Omar)] // L.N. Gumilev atyndagy EUU Habarshysy. Filologia seriasy. – 2023. – №4(145). – B. 121–131. [in Kazakh]
Oralova G., Zhanbershieva U., Tolebaeva A. Syr suleilerі shygarmalaryndagy dіni-agartushylyq ideia [Religious and educational idea in the works of the Akyns of Syrdarya]. – Qyzylorda: Tumar, 2024. – 248 b. [in Kazakh] 4. Qazaq adebietіndegі kіtabi aqyndar dasturі [Traditions of book poets in Kazakh literature]. Halyqaralyq gylymi-teorialyq konferencia zhinagy. – Turkіstan: Turan, 2009. – 380 b. [in Kazakh]
Erіmbet Koldeibekuly. Ulagat sozіm urpaqqa [My proverb to posterity]. – Almaty: Marzhan, 1995. – 302 b. [in Kazakh]
Kumіsbaev O. Altyn qazyq [The Golden Peg]. – Almaty: Qainar, 2012. – 512 b. [in Kazakh]
Karіbozuly B., Igenbaeva R. Syr suleilerі shygarmalarynyn ulttyq, talіm-tarbielіk tagylymy: gylymi-tanymdyq kіtap [National, educational and educational teachings of the works of the Akyns of Syrdarya: a scientific and educational book]. – Almaty: Arys, 2019. – 168 b. [in Kazakh]
Quran Karіm, qazaqsha magyna zhane tusіnіgі [The Quran, the meaning and concept of the Kazakh language] / Aud. Halifa Altai. – Saud Arabia. Madine, 1991. – 51 b. [in Kazakh]
Karіbozuly B., Apenov B. Syr suleilerі shygarmalaryndagy ulttyq dunietanym sipaty: gylymi-tanymdyq kіtap [The nature of the national worldview in the works of the Akyns of Syrdarya: a scientific and educational book]. – Almaty: Arys, 2018. – 128 b. [in Kazakh]
Karіbozuly B., Apenov B., Igenbaeva R. Syr suleilerіnіn adebi murasy: monografia [Literary heritage of the Akyns of Syrdarya: a monograph]. –Almaty: Qazaq tіlі, 2020. – 320 b. [in Kazakh]
