МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ МОНОЛОГТІК СӨЙЛЕУ МӘДЕНИЕТІН ДАМЫТУ
1 5
Кілт сөздер:
монолог, сөйлеу әдістемесі, бағалау критерийлері, оқушылар, әдістемелік эксперимент, сөйлеу дағдылары.Аңдатпа
Сөз мәдениеті – жеке адамның мәдениетінің маңызды бөліктерінің бірі. Бұл мақалада мектеп оқушыларының монологтік сөйлеу мәдениетін дамыту мәселесі көтерілген. Мақаланың мақсаты – мектеп оқушыларының монологтік сөйлеуін дамыту әдістемесінің тиімділігін анықтау және бағалау критерийлерін ұсыну. Зерттеу барысында теориялық, эмпирикалық және статистикалық әдістер қолданылды.
Монологтік сөйлеу – сөйлеушінің өз ойын, идеясын немесе алған білімі мен тәжірибесін үздіксіз айтылу арқылы білдіретін ауызша сөйлеу түрі. Монологтық сөйлеу қарым-қатынасқа сай тілдік құралдарды және ойды жеткізуде кейбір тілдік емес коммуникативтік құралдарын таңдап пайдалану дағдыларының болуын қарастырады. Мақалада монологтік сөйлеуді дамыту әдістемесі мен түрлі тәсілдері жан-жақты талданған. Монологтік сөйлеу дағдыларын бағалаудың негізгі және қосымша критерийлері ұсынылды. Ұпайлар әрбір критерий негізінде құрастырылған шкала бойынша нақтыланды. Ұсынылған бағалау критерийлері Шымкент қаласы «Жалын» мектебінде эксперимент ретінде қолданылды. Қарастырылып отырған эксперимент білім алушылардың монологтік сөйлеуін дамытуға бағытталған әдістеменің тиімділігін анықтауға арналды. Қазіргі білім беру үрдісінде сөйлеу әрекетінің дұрыс, сапалы жүргізілуі білім алушылардың психологиялық категориялардың қалыптасуына негізделеді. Әдістемелік экспериментке 9-сынып оқушыларынан үш эксперименттік топ жасақталып, барлығы 34 оқушы қатысты. Жүргізілген эксперимент ұсынылған әдістеменің тиімділігін растады.
Әдебиеттер тізімі
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Байтұрсынов А. Әдебиет танытқыш. Зерттеу мен өлеңдер. – Алматы: Атамұра, 2003. – 208 б.
Сыздықова Р. Тілдік норма және оның қалыптануы (кодификациясы). – Алматы: Ел-шежіре, 2014. – 292 б.
Әшірәлі Г.Б. Бастауыш сынып оқушыларын диалогтік және монологтық сөйлеуге үйрету // Абылай хан атындағы қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті Хабаршысы. «Педагогика ғылымдары» сериясы. – 2020. – №3(58). Б. – 82–89. https://doi.org/10.48371/PEDS.2020.58.3.011
Belozerova A.V., Nikolenko O.V., Lepikhova L.Y. Methods for schoolchildren speech-cognitive activity improving within the framework of textual authenticity // The European Proceedings of Social and Behavioural Sciences. – 2020. – Т. 96. – P. 65–74.
Оразбаева Ф.Ш., Дәулетбекова Ж.Т. Коммуникативтік-прагматикалық парадигма: айтылым мәдениетін қалыптастырудың маңызы мен мүмкіндіктері // ҚазҰУ Хабаршысы. Филология сериясы. – 2021. – №3 (183). – Б. 40–49. https://doi.org/10.26577/EJPh.2021.v183.i3.ph5
Виноградов В.В. Проблемы русской стилистики. – М.: Высшая школа, 1981. – 320 с.
Дәулетбекова Ж.Т. Сөз мәдениеті – тілдік білім нәтижесі: монография. – Алматы: Ғылым мен білім интеграциясы институты, 2017. – 240 б.
Meirbekov A.K., Abuova G.U. Methods of Application of Logic-Communicative Supports for Teaching Speaking in English for Students of 6-7 Classes // Ясауи университетінің хабаршысы. – 2022. – №1 (123). – Б. 102–112. https://doi.org/10.47526/2022-1/2664-0686.09 9. Клычниязова Г.Н., Сырлыбаева Г.Т. Оқушылардың айтылым мәдениетін қалыптастырудың лингвистикалық аспектілері // Еуразия гуманитарлық институтының Хабаршысы. – 2024. – №1. – Б. 248–261. https://doi.org/10.55808/1999-4214.2024-1.19
Мороз Л.Н. Особенности развития навыков монологической речи у младших школьников на уроках русского языка // Молодой ученый. – 2022. – №5(400). – С. 400–402.
REFERENCES
Baitursynov A. Adebiet tanytqysh. Zertteu men olender [Literature guide. Research and poems]. – Almaty: Atamura, 2003. – 208 b. [in Kazakh]
Syzdyqova R. Tіldіk norma zhane onyn qalyptanuy (kodifikaciasy) [Language norm and its normalization (codification)]. – Almaty: El-shezhіre, 2014. – 292 b. [in Kazakh]
Ashіralі G.B. Bastauysh synyp oqushylaryn dialogtіk zhane monologtyq soileuge uiretu [Teaching primary school students dialogic and monologue speech] // Abylai han atyndagy qazaq halyqaralyq qatynastar zhane alem tіlderі universitetі Habarshysy. «Pedagogika gylymdary» seriasy. – 2020. – №3(58). B. – 82–89. https://doi.org/10.48371/PEDS.2020.58.3.011 [in Kazakh]
Belozerova A.V., Nikolenko O.V., Lepikhova L.Y. Methods for schoolchildren speech-cognitive activity improving within the framework of textual authenticity // The European Proceedings of Social and Behavioural Sciences. – 2020. – T. 96. – P. 65–74.
Orazbaeva F.Sh., Dauletbekova Zh.T. Kommunikativtіk-pragmatikalyq paradigma: aitylym madenietіn qalyptastyrudyn manyzy men mumkіndіkterі [Communicative-pragmatic paradigm: importance and opportunities for the formation of a culture of pronunciation] // QazUU Habarshysy. Filologia seriasy. – 2021. – №3 (183). – B. 40–49. https://doi.org/10.26577/EJPh.2021.v183.i3.ph5 [in Kazakh]
Vinogradov V.V. Problemy russkoi stilistiki [Problems of Russian stylistics]. – M.: Vysshaia shkola, 1981. – 320 s. [in Russian]
Dauletbekova Zh.T. Soz madenietі – tіldіk bіlіm natizhesі: monografia [Word culture-the result of language education: monograph]. – Almaty: Gylym men bіlіm integraciasy instituty, 2017. – 240 b. [in Kazakh]
Meirbekov A.K., Abuova G.U. Methods of Application of Logic-Communicative Supports for Teaching Speaking in English for Students of 6-7 Classes // Iasaui universitetіnіn habarshysy. – 2022. – №1 (123). – B. 102–112. https://doi.org/10.47526/2022-1/2664-0686.09
Klychniazova G.N., Syrlybaeva G.T. Oqushylardyn aitylym madenietіn qalyptastyrudyn lingvistikalyq aspektіlerі [Linguistic aspects of the formation of students' pronunciation culture] // Eurazia gumanitarlyq institutynyn Habarshysy. – 2024. – №1. – B. 248–261. https://doi.org/10.55808/1999-4214.2024-1.19 [in Kazakh]
Moroz L.N. Osobennosti razvitia navykov monologicheskoi rechi u mladshih shkolnikov na urokah russkogo iazyka [Features of the development of monologue speech skills in younger schoolchildren in Russian language lessons] // Molodoi uchenyi. – 2022. – №5(400). – S. 400–402. [in Russian]
