MODERN AYTYSCA'NIN SANATSAL ÖZGÜLLÜĞÜ (Arman Berdalin'in efsanelerine dayanarak)
4 5
Anahtar Kelimeler:
folklor, aıtys, Arman Berdalin, zekâ, doğaçlama, manevi miras, makam, sanatsal yöntemler, poetik yapı.Özet
Makale, "Aıtys" türünün incelenme sürecini, geçmişteki ve günümüzdeki "Aıtys" sanatının oluşumu ve gelişimini, Arkâ bölgesinin aıtyskerlerinden Arman Berdalin’in katkılarını ele almaktadır. Arman Berdalin’in edebi mirası daha önce tam olarak araştırılmamış olduğundan, şairin Youtube kanalındaki içerik ve aıtys derlemeleri (antolojiler) temel alınarak çalışılmıştır. İlk olarak, S. Kenjeakhmetov, S. Kasqabasov ve diğer araştırmacıların "aıtys" hakkındaki görüşleri incelenmektedir. A. Berdalin’in A. Japparqulovayla yaptığı aıtys sırasında tarihî şahsiyetlere atıfta bulunması, özellikle A. Japparqulova’nın Mahambet şairinin makamı üzerine söyledikleri, aıtysta Mahambet, Dulat ve Maylıkogja şairlerinin isimlerinin anılması ve halkın bağımsızlık mücadelesi için sanatlarıyla gösterdikleri kahramanlık üzerinde durulmaktadır. Ayrıca, A. Berdalin’in kendi dönemindeki keskin söz ve düşünce yeteneğiyle, Yassawi, Farabi gibi büyük şahsiyetlerle karşılaştırılması, her iki şairin edebi sanatları ve anlatım tekniklerini ustalıkla kullanmaları incelenmektedir. Makalede, Arman Berdalin’in Balgunbek İmaşev, Sara Toktamisova ve diğer çağdaş aıtyskerlerle yaptığı aıtyslerdeki söz kullanımları ve özgün üslup özellikleri de ele alınmaktadır. Araştırma sürecinde şairin yaratıcı tarzı, sanatsal ve stilistik özellikleri, bölgesel makam farklılıkları bilimsel bir şekilde analiz edilmiştir. Ayrıca, modern "aıtys"ın poetik yapısındaki yenilikçilik ve geleneksel devamlılık da göz ardı edilmemiştir.
Referanslar
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Kenzheahmetuly S. Aitys. Traditional music of Kazakhs // Life and culture of Kazakh people. – Almaty: «Guide to Kazakhstan» Baur Publishing House, 2022. – P. 142-151.
Қасқабасов С. Жаназық. Әр жылғы зерттеулер. – Астана: Аударма, 2002. – 584 б.
Berdibayeva S. et all. Psychological nature of the art of aitys // Bulletin of National academy of sciences of the Republic of Kazakhstan. – 2020. – Vol. 1, №383, – P. 235–241. https://doi.org/10.32014/2020.2518-1467.999
Кожахметова Ж. Музыка казахского айтыса: Автореф. ... канд. искусств. – Алматы, 2010. – 32 с.
Мурсалимова Н. Жетісу ақындар айтысының жиналу тарихы (қолжазбалар негізінде) // Керуен. – 2022. – №2, 75-том. – Б. 14–24. https://doi.org/10.53871/2078-8134.2021.1-07
Мұқанов С. Қазақтың XVIII–ХІХ ғасырдағы әдебиетінің тарихынан очерктер. Екінші басылым. – Алматы: Қазақ университеті, 2002. – 241 б.
Saudbayeva М. et all. Social Information Exchange in Aitys Performances // Procedia - Social and Behavioral Science. – 2014. – Vol. 122. – P. 72–76. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.01.1305 8. Сейітжанов З.Н. Қазіргі айтыстың тақырыптық-идеялық және жанрлық ерекшеліктері // Керуен. – 2022. – №4, 77-том. – Б. 24–35. https://doi.org/10.53871/2078-8134.2022.4-01
Tleuberdina G. et all. Value of loan words in the creation of the linguistic and literary world // Astra Salvensis. – 2021. – №1. – P. 59–65. 10. Бердалин А. Айтыстары. [Электрондық ресурс]. URL: https://www.youtube.com/watch?v=5qfqffni1v0&t=73s (date of access 10.12.2024)
Тлеубердина Г. Көкен Шәкеев әлемі: монография. – Астана: Алтын кітап, 2018. – 178 б.
Әлбеков Т. Жетісу ақындары. Зерттеулер. – Алматы: Әдебиет және өнер институты, 2012. – 220 б.
Жармұхамбетұлы М. Айтыс өлеңдерінің арғы тегі мен дамуы. – Алматы: Мұраттас, 2001. – 293 б.
Attfield R. Environmental Ethics: A Very Short Introduction. Illustrated edition. – Oxford, United Kingdom; New York: Oxford University Press, 2019. – 133 p.
Бердібаева С. Айтыс өнерінің этнопсихологиясы. – Алматы: Қазақ университеті, 2012. – 182 б.
REFERENCES
Kenzheahmetuly S. Aitys. Traditional music of Kazakhs // Life and culture of Kazakh people. – Almaty: «Guide to Kazakhstan» Baur Publishing House, 2022. – P. 142-151.
Qasqabasov S. Zhanazyq. Ar zhylgy zertteuler [Research for each year]. – Astana: Audarma, 2002. – 584 b. [in Kazakh]
Berdibayeva S. et all. Psychological nature of the art of aitys // Bulletin of National academy of sciences of the Republic of Kazakhstan. – 2020. – Vol. 1, №383, – P. 235–241. https://doi.org/10.32014/2020.2518-1467.999
Kozhahmetova Zh. Muzyka kazahskogo aitysa: Avtoref. ... kand. iskusstv. [The music of Kazakh aitys: Abstract.]. – Almaty, 2010. – 32 s. [in Russian]
Mursalimova N. Zhetіsu aqyndar aitysynyn zhinalu tarihy (qolzhazbalar negіzіnde) [History of the collection of Zhetysu Akyn aitys (based on manuscripts)] // Keruen. – 2022. – №2, 75-tom. – B. 14–24. https://doi.org/10.53871/2078-8134.2021.1-07 [in Kazakh]
Muqanov S. Qazaqtyn XVIII–XІX gasyrdagy adebietіnіn tarihynan ocherkter [Essays on the history of Kazakh literature of the XVIII–XIX centuries]. Ekіnshі basylym. – Almaty: Qazaq universiteti, 2002. – 241 b. [in Kazakh] 7. Saudbayeva M. et all. Social Information Exchange in Aitys Performances // Procedia - Social and Behavioral Science. – 2014. – Vol. 122. – P. 72–76. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.01.1305
Seitzhanov Z.N. Qazіrgі aitystyn taqyryptyq-ideialyq zhane zhanrlyq erekshelіkterі [Thematic-ideological and genre features of modern aitys] // Keruen. – 2022. – №4, 77-tom. – B. 24–35. https://doi.org/10.53871/2078-8134.2022.4-01 [in Kazakh]
Tleuberdina G. et all. Value of loan words in the creation of the linguistic and literary world // Astra Salvensis. – 2021. – №1. – P. 59–65.
Berdalin A. Aitystary. [Electronic resource]. URL: https://www.youtube.com/watch?v=5qfqffni1v0&t=73s (date of access 10.12.2024) [in Kazakh]
Tleuberdina G. Koken Shakeev alemі: monografia [The world of Koken Shakeev: monograph]. – Astana: Altyn kіtap, 2018. – 178 b. [in Kazakh]
Albekov T. Zhetіsu aqyndary. Zertteuler [Zhetysu poets. Research]. – Almaty: Adebiet zhane oner instituty, 2012. – 220 b. [in Kazakh]
Zharmuhambetuly M. Aitys olenderіnіn argy tegі men damuy [The origin and development of aitys poems]. – Almaty: Murattas, 2001. – 293 b. [in Kazakh]
Attfield R. Environmental Ethics: A Very Short Introduction. Illustrated edition. – Oxford, United Kingdom; New York: Oxford University Press, 2019. – 133 p.
Berdіbaeva S. Aitys onerіnіn etnopsihologiasy [Ethnopsychology of aitys art]. – Almaty: Qazaq universitetі, 2012. – 182 b. [in Kazakh]
